تغییرات

علویه یا نصیریه یکی از فرقه مذهب های مذهب منشعب شده از [[شیعه]] است که بزرگترین اقلیت دینی را در [[سوریه ]] تشکیل می دهند. این فرقه مذهب از آن دسته فرقه‏هایى مذهب ‏‌هایى است که با عمرى حدود هزار سال، تا امروز نیز دوام یافته و در بخش وسیعى از آسیاى غربى، به ‏ویژه شمال غرب سوریه پراکنده است. شاید شناسایى تاریخى و عقاید هیچ فرقه‏ اى مذهبى از فرقه‏ مذه‏ب هاى اسلامى به‏ اندازه شناسایى نصیریه دشوار نباشد. شرایط تاریخى، انزواى اجتماعى در طول چندین قرن، شرایط جغرافیایى مناطق سکونت آنان، باطنى گرایى و پنهان کارى نزد این فرقه مذهب و نیز دشمنى و دروغ‏گویى برخى مورخان و صاحبان کتاب‏هاى کتاب‏‌هاى فرق، مهم‏ترین علل این صعوبت است. آن‏چه تحمل این دشوارى و وارد شدن به میدان شناسایى تاریخى و عقیدتى این فرقه مذهب را ضرورى مى‏سازد خروج شگفت‏ انگیز و تدریجى این جماعت از انزوا در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادى و نقش آفرینى وسیع آنان در تحولات منطقه غرب آسیا، به ‏ویژه سرزمین سوریه است.

=== علت نام گذاری ===نصیریه که با نام «علویان» نیز شناخته مى‏شود بخشى از پیکر جهان تشیع است که بیشتر مورخان و علماى علم ملل و نحل ظهور آن را به قرن سوم هجرى و زمان حیات [[امام حسن عسکرى علیه‏ السلام ]] پیشواى یازدهم شیعیان یا دوران [[غیبت صغرا ]] نسبت مى‏دهند.نصیریه به ضم نون و فتح صاد، صفت نسبی است؛ انتساب به نصیر یا نصیری. درباره نصیر نیز دیدگاه های مختلفی وجود دارد که مهمترین آن، انتساب به فردی به نام [[ابن نصیر ]] است. البته درباره دلیل نام گذاری و ریشه کلمه نصیریه دیدگاه های متعدد و متفاوتی وجود دارد<ref> .محمدبن عبدالکریم شهرستانى، الملل و النحل، ج 1، ص 192.</ref>

برخى مانند ابوالفداء در تاریخ خود مدعى هستند که این نام از نام نصیر، غلام و مولاى آزاد شده على‏بن ابى‏طالب [[على‏ بن ابى ‏طالب علیه ‏السلام ]] گرفته شده استنظر دیگر، سابقه آن‏ها را از این هم عقب‏ تر مى‏برد مى ‏برد و مدعى است که دلیل نام‏گذارى نصیریه، به دوران فتوحات و فتح [[شام ]] مربوط است.<ref>ابوموسى حریرى، العلویون النصیریون، ص 29-30.</ref>

نصیریه را انصاریه و علویه نیز مى‏گویند.<ref>محمدجواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامى، ص 442.</ref> در دوران ما این فرقه مذهب به علویان معروف‏ اند. دراین ‏باره، دو نظر نیز وجود دارد: یک نظر مى‏گوید که نصیرى‏ ها از ابتدا به علویان معروف بوده‏ اند و علت اصلى اطلاق نام نصیریه به علویان همان علت است که به موجب آن به شیعه [[رافضى]]، [[سبئیه]] و ... گفته‏ اند و آن به قصد دشمنى و تشنیع بوده که فراوان اتفاق افتاده است. و نظر دیگر این‏که، واقعیت این است که این فرقه همواره به عنوان نصیریان شناخته شده است؛ نامى که بر وجود مذهبى در قرن سوم هجرى/نهم میلادى دلالت دارد. علاوه براین، باید این نکته نیز خاطر نشان شود که علوى، اصطلاحى عمومى است و غالبا به همه شیعیانى اطلاق مى‏شود که از على علیه‏ السلام متابعت کرده و معتقدند او وارث و جانشین [[پیامبر صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏آله ]] در رهبرى جامعه مسلمانان مى‏باشدمى‏ باشد.<ref>هاشم عثمان، تاریخ العلویین، وقائع و احداث، ص 15.</ref>

به اعتقاد علویون دلیل اینکه به علویون نصیریه می‌گویند این است که در اثناء [[جنگ‌های صلیبی ]] به کوه‌های [[نصیرۀ ]] سوریه پناه بردند و [[امویان ]] به جهت تحقیر، آنان را نصیریه نامیدند. برخی برآنند که نصیریه به این جهت به این نام خوانده می‌شوند که آنان از احفاد [[انصار ]] و از شیعیان علی علیه السلام بودند که از ظلم و جور [[حکومت عثمانی ]] به این مناطق پناه آوردند.<ref>فرق و مذاهب اسلامی، ص97</ref>

وقتى از تاریخ علویان سوریه سخن مى‏گوییم، نمى‏توانیم خود را در روایت‏هاى روایت‏‌هاى سنتى و حکایت‏هاى حکایت‏‌هاى تاریخى که برخى منابع و مآخذ ارائه مى‏نمایند مى‏ نمایند محصور نماییم. تاریخ این جامعه گرچه هزار سال عمر دارد، اما حقیقت این است که جز یکى دو قرن اخیر، باقى آن در انزوا و عزلت محض گذشته است، به‏گونه‏اى به‏‌گونه‏‌اى که در منابع قرن‏هاى قرن‌‏هاى مختلف از آنان کمتر سخن رفته است. البته تردیدى نیست که این جماعت با توجه به اعتقادات و تفکراتشان و نیز حضور در مناطق استراتژیک و حساس به لحاظ نظامى و سیاسى، بایستى نقش غیر قابل انکارى در دوره‏ هاى مختلف، به‏ ویژه درتاریخ منطقه سواحل شام بازى کرده باشند. به هر حال، تشتت گزارش ‏هاى تاریخى درباره این جامعه که تا اختلاف کم‏ نظیر در ضبط نام این جماعت پیش رفته است از یک سو، و عدم وجود تاریخ‏هاى تاریخ‌‏هاى محلى ویژه مناطق سواحل شمال شام در جریان تاریخ‏نگارى تاریخ‌‏نگارى اسلامى و نیز خشم و نفرت عمومى حکومت‏ها حکومت‌‏ها و بعضا توده ‏هاى مردم به‏ ویژه اهل سنت نسبت به این جامعه، به خصوص از قرن ششم به بعد از سوى دیگر، باعث مکتوم ماندن نقش و فعالیت‏ هاى این گروه در حیات سیاسى ـ اجتماعى منطقه شده است. از این رو محقق براى بررسى تاریخ علویان ناگزیر است گزارش‏ هاى پراکنده را از لابه‏ لاى منابع بیرون بکشد، تاریخ شمال شام و سواحل را مستقل از علویان بررسى نماید، بعضا به برخى مآخذ علویان با این فرض که نویسندگان آنان به روایت ‏هاى قومى و نسخه‏ هاى خطى فرقه خود دست‏رسى داشتند اعتماد نماید و سرانجام این که از هر اشاره‏ اى دلالتى را استخراج و تحلیل نماید تا شاید بتواند گزارش بالنسبه کاملى از حیات علویان ارائه کند.

بیشتر مورخان و نویسندگان ملل و نحل پیدایش این فرقه مذهب را در قرن سوم هجری دانسته‎ اند. این فرقه در دوره امام حسن عسکری(ع) یا دوران غیبت صغرا در عراق شکل گرفت. این فرقه به [[محمد بن نُصیر ]] از نزدیکان [[امام هادی(ع) ]] و بنابر برخی منابع از اصحاب امام حسن عسکری(ع) منتسب است.

بر اساس گزارش‎ منابع رجالی در دوران امام هادی(ع) انحرافاتی از محمد بن نصیر آشکار گردید که منجر به تبری امام از وی و طرد او شد. این وضعیت در دوره امام حسن عسکری (ع) نیز ادامه یافت. انحرافات وی در دوره امام حسن عسکری بر غلو در حق ائمه (ع) متمرکز بود. بنیانگذار فرقه بنیان‌گذار مذهب نصیریه در دوره غیبت صغری، ادعای [[بابیت ]] و [[سفارت ]] [[امام زمان(عج) ]] کرد. بر اساس این، او مدعی شده بود [[محمد بن عثمان عمری ]] دومین نائب از [[نواب اربعه ]] امام زمان(عج) است. این اقدام وی موجب شد از حلقه نزدیکان امام منع شود. ابن نصیر پس از مطرود شدن، ادعای نبوت و الوهیت کرد. او به [[تناسخ ]] معتقد بود و درباره امام هادی غلو کرده، ادعای ربوبیت وی را مطرح می‎کردمی‌‎کرد.

جنبلانی به مصر سفر کرد و پس از ابن نصیر، [[محمد بن جندب]] جانشین وی شد اطلاعات تاریخی در آنجا با حسین بن حمدان خصیبی، فرد تاریخ ساز فرقه نصیریه، آشنا شده و مورد او را به شاگردی پذیرفتموجود نیست. خصیبی پس بعد از وفات ابن جندب نیز [[محمد جنان جنبلانی ]] که بعدها طریقت [[جنبلانیه]] را در سال ۲۸۷ هجری قمری در عراق، [[تصوف]] پایه‌گذاری کرد جانشین وی و زعیم علویان شد.<ref>غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۲۵۸.</ref>

جنبلانی به [[مصر]] سفر کرد و در آنجا با [[حسین بن حمدان خصیبی]]، فرد تاریخ ساز مذهب نصیریه، آشنا شده و او را به شاگردی پذیرفت. خصیبی پس از وفات جنبلانی در سال ۲۸۷ هجری قمری در [[عراق]]، جانشین وی و زعیم علویان شد.<ref>غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۲۵۸.</ref> خصیبی از عراق به حلب رفته و در دوره [[سیف الدوله حمدانی ]] دعوت خود را ادامه داد. خصیبی توانست با آمیختن آموزه ‎های نصیری با تصوف و همچنین با حمایت دولت حمدانی به ویژه سیف‎ الدوله پایه‎ های نصیریه را در شام تثیبت کرده و به طور کلی انتقال نصیریه از عراق به مناطق شمالی شام را فراهم کند.<ref>برومند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۶۶.</ref>

هم‌اکنون علوی‌ها بیشتر در سواحل سوریه و استان [[ختای ]] در [[ترکیه ]] متمرکز هستند. به‌طور تقریبی سیزده درصد جمعیت سوریه علوی هستند. در سوریه آن‌ها قدرت سیاسی قابل توجهی را به دست آورده‌اند. آن‌ها از زمان سرپرستی [[فرانسه ]] بر سوریه مقامات مهمی در ارتش به دست آورده و با به قدرت رسیدن [[حزب بعث ]] در سال ۱۹۶۳ موقعیت بهتری به دست آوردند اما پس از رسیدن [[حافظ اسد ]] به قدرت بود که جایگاه آن‌ها کاملاً مستحکم شد. از بین ۳۳ افسر نظامی ارشد منتخب حافظ اسد برای فرماندهی نیروهای مسلح، و سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۷ حداقل ۱۹ نفر علوی بوده‌اند. با این حال به نظر نمی‌رسد وضعیت سیاسی اجتماعی علوی‌ها در جامعه سوریه به‌طور کلی بهبود قابل توجهی کرده باشد.

نصیریه از منظر تاریخی و در نگاه منابع ملل و نحل جزء فرق غلات شیعه طبقه بندی شده‎ اند. بیشتر منابع، این فرقه مذهب را از فرقه‌های مذهب‌های غالی منشعب از [[امامیه ]] در دوران غیبت صغری به شمار آورده‌اند.<ref>بروند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۱۲۱ و ۱۲۲.</ref> 

 انحرافات شدید غالیانه علویان ارتباط محکمی با شرایط خاص تاریخی، جغرافیایی و بستر عقیدتی که در آن رشد کرده‎ اند دارد. از جمله این شرایط خاص می‌توان به فشار حکومت‎های حکومت‎‌‎‏‍های جور و تعصبات مذهبی دولت ‎های سنی مناطق شام، سکونت در مناطق مرزی میان مسلمانان و صلیبیان و حملات مداوم صلیبی ‎ها به آنان، و انزوای جغرافیایی و قطع ارتباط آنان با مراکز تشیع امامی اشاره کرد. این وضعیت منجر به تأثیر آنان از تصوف، اسماعیلیه و مسیحیت شد. البته برخی از گزارش ‎های صاحبان کتب فرق و مذاهب درباره علویان سوریه نیز اتهاماتی بوده که به آنان زده می‎شد که آن نیز ناشی از تعصبات مذهبی این دسته از نویسندگان است.<ref>بروند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۱۴۴ و ۱۴۶.</ref>