{{جعبه اطلاعات فرقه| عنوان = نصیریه| تصویر =نصیریه و علویون.png|بندانگشتی|نصیریه و علویون| اندازه تصویر =| توضیح تصویر =|مؤسس = محمد بن نصیر| سال تأسیس =| قدمت =| گرایش = شیعه| گستره جغرافیایی = خاور میانه| شهرهای مهم = سوریه و ترکیه| زیارتگاه‌ها =| وقایع مهم =| حکومت‌ها =| علل پیدایش =| نام‌های دیگر = علویون| از فرقه‌های =| از شاخه‌های =| باورها =| داعیان =| فرقه‌ها =| شاخه‌ها =| رهبر/امام کنونی =| رهبران/امامان =| آئین‌ها =| کتاب‌های مهم =| وضعیت =| تاریخ انقراض =| تعداد پیروان =| مؤسسات =| مذهبی =| اجتماعی =| سیاسی =}}علویه یا نصیریه یکی از فرقه مذهب های مذهب منشعب شده از [[شیعه]] است که بزرگترین اقلیت دینی را در [[سوریه ]] تشکیل می دهند. این فرقه مذهب از آن دسته فرقه‏هایى مذهب ‏‌هایى است که با عمرى حدود هزار سال، تا امروز نیز دوام یافته و در بخش وسیعى از آسیاى غربى، به ‏ویژه شمال غرب سوریه پراکنده است. شاید شناسایى تاریخى و عقاید هیچ فرقه‏ اى مذهبى از فرقه‏ مذه‏ب هاى اسلامى به‏ اندازه شناسایى نصیریه دشوار نباشد. شرایط تاریخى، انزواى اجتماعى در طول چندین قرن، شرایط جغرافیایى مناطق سکونت آنان، باطنى گرایى و پنهان کارى نزد این فرقه مذهب و نیز دشمنى و دروغ‏گویى برخى مورخان و صاحبان کتاب‏هاى کتاب‏‌هاى فرق، مهم‏ترین علل این صعوبت است. آن‏چه تحمل این دشوارى و وارد شدن به میدان شناسایى تاریخى و عقیدتى این فرقه مذهب را ضرورى مى‏سازد خروج شگفت‏ انگیز و تدریجى این جماعت از انزوا در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادى و نقش آفرینى وسیع آنان در تحولات منطقه غرب آسیا، به ‏ویژه سرزمین سوریه است.<ref>https://fa.wikishia.net/view/%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)</ref>

نویسندگان دیگر، نظیر ولف و ارنست رنان یادآور می شوند == پیدایش ==نصیریه که با نام نصیریان اسم تصغیر «علویان» نیز شناخته مى‏شود بخشى از لغت عربی نصار پیکر جهان تشیع است که بیشتر مورخان و نصیریان به معنای «مسیحیان کوچک» است. وی استدلال میکند که دشمنان نصیریان به طور تحقیرآمیزی انها علماى علم ملل و نحل ظهور آن را به واسطه کثرت اعمال و آداب شبه مسیحی شان به این نام خوانده اند. با این اوصاف اینکه نصیریه از نام پیشوا قرن سوم هجرى و مؤسس آنان محمدبن نصیر مشتق شده است درست تر به نظر می رسد. ابن نصیر از وکلای زمان حیات [[امام عسکری علیه حسن عسکرى علیه‏ السلام بود که دچار انحرافاتی شد و پیروان وی که بعدها توسعه یافتند نصیری نامیده شدند.<ref>متى موسى، «پیدایش نصیریان»، ترجمه حسین مفتخرى، فصلنامه تاریخ اسلام، ش 3، زمستان 79، ص 107-122]] پیشواى یازدهم شیعیان یا دوران [[غیبت صغرا]] نسبت میدهند.</ref>

نصیریه را انصاریه و علویه نیز مى‏گویند.<ref>محمدجواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامى، ص 442.</ref> برخى مانند ابوالفداء در دوران ما تاریخ خود مدعى هستند که این فرقه به علویان معروف‏ اند. دراین ‏باره، دو نظر نیز وجود دارد: یک نظر مى‏گوید که نصیرى‏ ها نام از ابتدا به علویان معروف بوده‏ اند نام نصیر، غلام و علت اصلى اطلاق نام نصیریه به علویان همان علت است که به موجب آن به شیعه مولاى آزاد شده [[رافضىعلى‏ بن ابى ‏طالب علیه ‏السلام]]، [[سبئیه]] و ... گفته‏ اند و آن به قصد دشمنى و تشنیع بوده که فراوان اتفاق افتاده گرفته شده است. و نظر دیگر این‏که، واقعیت این است که این فرقه همواره به عنوان نصیریان شناخته شده است؛ نامى که بر وجود مذهبى او در قرن سوم هجرى/نهم میلادى دلالت دارد. علاوه براین، باید این نکته نیز خاطر نشان شود که علوى، اصطلاحى عمومى است هجری ادعای بابیت کرد و غالبا به همه شیعیانى اطلاق مى‏شود دیدگاه‌های باطمی خاصی داشت که از على علیه‏ السلام متابعت کرده و معتقدند او وارث و جانشین پیامبر صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏آله در رهبرى جامعه مسلمانان مى‏باشد.<ref>هاشم عثمان، تاریخ العلویین، وقائع و احداث، ص 15سوی شیعیان طرد شد.</ref>

== تاریخچه ==وقتى از {{تاریخ علویان سوریه سخن مى‏گوییم، نمى‏توانیم خود را در روایت‏هاى سنتى فرق و حکایت‏هاى تاریخى که برخى منابع و مآخذ ارائه مى‏نمایند محصور نماییم. تاریخ این جامعه گرچه هزار سال عمر دارد، اما حقیقت این است که جز یکى دو قرن اخیر، باقى آن در انزوا و عزلت محض گذشته است، به‏گونه‏اى که در منابع قرن‏هاى مختلف از آنان کمتر سخن رفته است. البته تردیدى نیست که این جماعت با توجه به اعتقادات و تفکراتشان و نیز حضور در مناطق استراتژیک و حساس به لحاظ نظامى و سیاسى، بایستى نقش غیر قابل انکارى در دوره‏ هاى مختلف، به‏ ویژه درتاریخ منطقه سواحل شام بازى کرده باشند. به هر حال، تشتت گزارش ‏هاى تاریخى درباره این جامعه که تا اختلاف کم‏ نظیر در ضبط نام این جماعت پیش رفته است از یک سو، و عدم وجود تاریخ‏هاى محلى ویژه مناطق سواحل شمال شام در جریان تاریخ‏نگارى اسلامى و نیز خشم و نفرت عمومى حکومت‏ها و بعضا توده ‏هاى مردم به‏ ویژه اهل سنت نسبت به این جامعه، به خصوص از قرن ششم به بعد از سوى دیگر، باعث مکتوم ماندن نقش و فعالیت‏ هاى این گروه در حیات سیاسى ـ اجتماعى منطقه شده است. از این رو محقق براى بررسى تاریخ علویان ناگزیر است گزارش‏ هاى پراکنده را از لابه‏ لاى منابع بیرون بکشد، تاریخ شمال شام و سواحل را مستقل از علویان بررسى نماید، بعضا به برخى مآخذ علویان با این فرض که نویسندگان آنان به روایت ‏هاى قومى و نسخه‏ هاى خطى فرقه خود دست‏رسى داشتند اعتماد نماید و سرانجام این که از هر اشاره‏ اى دلالتى را استخراج و تحلیل نماید تا شاید بتواند گزارش بالنسبه کاملى از حیات علویان ارائه کند.مذاهب اسلامی}}

بیشتر مورخان و نویسندگان ملل و نحل پیدایش این فرقه مذهب را در قرن سوم هجری دانسته‎ اند. این فرقه در دوره امام حسن عسکری(ع) یا دوران غیبت صغرا در عراق شکل گرفت. این فرقه به [[محمد بن نُصیر ]] از نزدیکان [[امام هادی(ع) ]] و بنابر برخی منابع از اصحاب امام حسن عسکری(ع) منتسب است.<ref>https://fa.wikishia.net/view/%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)</ref>

بر اساس گزارش‎ منابع رجالی به اعتقاد علویون دلیل اینکه به علویون نصیریه می‌گویند این است که در دوران امام هادی(ع) انحرافاتی از محمد بن نصیر آشکار گردید که منجر اثناء [[جنگ‌های صلیبی]] به تبری امام از وی کوه‌های [[نصیرۀ]] سوریه پناه بردند و طرد او شد[[امویان]] به جهت تحقیر، آنان را نصیریه نامیدند. برخی برآنند که نصیریه به این وضعیت در دوره امام حسن عسکری (ع) نیز ادامه یافت. انحرافات وی در دوره امام حسن عسکری بر غلو در حق ائمه (ع) متمرکز بود. بنیانگذار فرقه نصیریه در دوره غیبت صغری، ادعای بابیت جهت به این نام خوانده می‌شوند که آنان از احفاد [[انصار]] و سفارت امام زمان(عج) کرد. بر اساس این، او مدعی شده بود محمد بن عثمان عمری دومین نائب از نواب اربعه امام زمان(عج) است. این اقدام وی موجب شد شیعیان علی علیه السلام بودند که از حلقه نزدیکان امام منع شود. ابن نصیر پس از مطرود شدن، ادعای نبوت ظلم و الوهیت کردجور [[حکومت عثمانی]] به این مناطق پناه آوردند. او به تناسخ معتقد بود <ref>فرق و درباره امام هادی غلو کرده، ادعای ربوبیت وی را مطرح می‎کرد.مذاهب اسلامی، ص97</ref>

پس == سیر تاریخی ==بر اساس گزارش‎ منابع رجالی در دوران امام هادی(ع) انحرافاتی از ابن نصیر، محمد بن جندب جانشین نصیر آشکار گردید که منجر به تبری امام از وی و طرد او شد اطلاعات تاریخی . این وضعیت در دوره امام حسن عسکری (ع) نیز ادامه یافت. انحرافات وی در دوره امام حسن عسکری بر غلو در حق ائمه (ع) متمرکز بود. بنیان‌گذار مذهب نصیریه در مورد دوره غیبت صغری، ادعای [[بابیت]] و [[سفارت]] [[امام زمان(عج)]] کرد. بر اساس این، او موجود نیستمدعی شده بود [[محمد بن عثمان عمری]] دومین نائب از [[نواب اربعه]] امام زمان(عج) است. بعد این اقدام وی موجب شد از حلقه نزدیکان امام منع شود. ابن جندب نیز محمد جنان جنبلانی که بعدها طریقت جنبلانیه را در تصوف پایه‌گذاری نصیر پس از مطرود شدن، ادعای نبوت و الوهیت کرد جانشین . او به [[تناسخ]] معتقد بود و درباره امام هادی غلو کرده، ادعای ربوبیت وی شدرا مطرح می‌‎کرد.<ref>فریدمن، یارون. نصیری ها-علوی‌ها، انتشارات بریل،2010.</ref>

جنبلانی به مصر سفر کرد این گروه در کوه‌های شمال غرب سوریه ساکن شدند و طی قرون در حاشیه جهان اسلامی و تحت فشار حکومت های عباسیان و عثمانی ها زندگی کردند. در آنجا با حسین بن حمدان خصیبی، فرد تاریخ ساز فرقه نصیریه، آشنا شده دوران استعمار فرانسه، علویان فرصت حضور در ارتش و او هادهای دولتی را به شاگردی پذیرفتپیدا کردند که باعث ارتقای موقعیت اجتماعی آنان شد. خصیبی با روی کار آمدن [[حافظ اسد]] 1970 و پس از وفات جنبلانی در سال ۲۸۷ هجری قمری در عراق، جانشین وی و زعیم او [[بشار اسد]]، علویان شدبه جایگاه سیاسی بی سابقه ای رسیدند.<ref>غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۲۵۸دایرة المعارف اسلام، چاپ دوم.</ref>

 ==اشخاص مهم== پس از ابن نصیر، [[محمد بن جندب]] جانشین وی شد اطلاعات تاریخی در مورد او موجود نیست. بعد از ابن جندب نیز [[محمد جنان جنبلانی]] که بعدها طریقت [[جنبلانیه]] را در [[تصوف]] پایه‌گذاری کرد جانشین وی شد.<ref>غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۲۵۸؛ موسی، پیدایش نصیریان، ص۱۰۷-۱۲۲؛ حریری، العلویون النصیریون، ص۳۰-۳۱.</ref> جنبلانی به [[مصر]] سفر کرد و در آنجا با [[حسین بن حمدان خصیبی]]، فرد تاریخ ساز مذهب نصیریه، آشنا شده و او را به شاگردی پذیرفت. خصیبی پس از وفات جنبلانی در سال ۲۸۷ هجری قمری در [[عراق]]، جانشین وی و زعیم علویان شد.<ref>غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۲۵۸.</ref> خصیبی از عراق به حلب رفته و در دوره [[سیف الدوله حمدانی]] دعوت خود را ادامه داد. خصیبی توانست با آمیختن آموزه ‎های نصیری با تصوف و همچنین با حمایت دولت حمدانی به ویژه سیف‎ الدوله پایه‎ های نصیریه را در شام تثیبت کرده و به طور کلی انتقال نصیریه از عراق به مناطق شمالی شام را فراهم کند.<ref>برومند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۶۶.</ref>   == پراکندگی جمعیت ==هم‌اکنون علوی‌ها بیشتر در سواحل سوریه و استان [[ختای]] در [[ترکیه]] متمرکز هستند. به‌طور تقریبی سیزده درصد جمعیت سوریه علوی هستند. در سوریه آن‌ها قدرت سیاسی قابل توجهی را به دست آورده‌اند. آن‌ها از زمان سرپرستی [[فرانسه]] بر سوریه مقامات مهمی در ارتش به دست آورده و با به قدرت رسیدن [[حزب بعث]] در سال ۱۹۶۳ موقعیت بهتری به دست آوردند اما پس از رسیدن [[حافظ اسد]] به قدرت بود که جایگاه آن‌ها کاملاً مستحکم شد. از بین ۳۳ افسر نظامی ارشد منتخب حافظ اسد برای فرماندهی نیروهای مسلح، و سرویس‌های امنیتی و اطلاعاتی بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۷ حداقل ۱۹ نفر علوی بوده‌اند. با این حال به نظر نمی‌رسد وضعیت سیاسی اجتماعی علوی‌ها در جامعه سوریه به‌طور کلی بهبود قابل توجهی کرده باشد.<ref>غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۵۲۱-۵۲۳.</ref>   == باورها و اعتقادات نصیریان ==نصیریه از منظر تاریخی و در نگاه منابع ملل و نحل جزء فرق [[غلات ]] شیعه طبقه بندی شده‎ اند. بیشتر منابع، این فرقه مذهب را از فرقه‌های مذهب‌های غالی منشعب از [[امامیه ]] در دوران غیبت صغری به شمار آورده‌اند.<ref>بروند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۱۲۱ و ۱۲۲.</ref> باورهای دینی نصیریه آمیزه ای از شیعه، [[تصوف]] و مفاهیم رازآلود است که غالبا به صورت درونی و محرمانه منتقل میشود.<ref>فریدمن، یارون. نصیری-علوی ها، انتشارات بریل،2010.</ref> 

 انحرافات شدید غالیانه علویان ارتباط محکمی با شرایط خاص تاریخی، جغرافیایی و بستر عقیدتی که در آن رشد کرده‎ اند دارد. از جمله این شرایط خاص می‌توان به فشار حکومت‎های حکومت‎‌‎‏‍های جور و تعصبات مذهبی دولت ‎های سنی مناطق شام، سکونت در مناطق مرزی میان مسلمانان و صلیبیان و حملات مداوم صلیبی ‎ها به آنان، و انزوای جغرافیایی و قطع ارتباط آنان با مراکز تشیع امامی اشاره کرد. این وضعیت منجر به تأثیر آنان از تصوف، اسماعیلیه و مسیحیت شد. البته برخی از گزارش ‎های صاحبان کتب فرق و مذاهب درباره علویان سوریه نیز اتهاماتی بوده که به آنان زده می‎شد که آن نیز ناشی از تعصبات مذهبی این دسته از نویسندگان است.<ref>بروند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۱۴۴ و ۱۴۶.</ref>در مقابل در دوره معاصر شمار زیادی از گروه ‎های علوی خود را ملتزم به اجرای احکام و شریعت اسلام می‎دانند و هرگونه اباحه و اعتقاد به حلول و تناسخ را باطل می‎شمارند. این وضعیت جدید تا حدی است که برخی مدعی‎اند نصیریه فرقه‎ ای است که دچار استحاله شده است؛ زیرا آنچه امروز به عنوان عقاید علویان شناخته می‎شود، کمتر شباهتی به گزارش منابع قدیمی فرق در باب فرقه نصیریه دارد.<ref>جوادی، نصیریه، علویان و شیعه اثنی عشری، فصلنامه طلوع، ش۷، پاییز۱۳۸۲، ص۷۸.</ref>خود علویان معتقدند که علی‌رغم توجه به مقام علی بن ابی‌طالب (ع) اما آنها هرگز مقام ربوبیت و خلقت جهان را به حضرت علی (ع) نداده اند.برخی معتقدند تعالیم نصیریه عبارت است از التقاط عناصر شیعه و مسیحیت و باورهای زرتشتی و مهرپرستی ایران پیش از اسلام. چرا که به عقیده گروهی از ایشان، خدا، ذات یگانه‌ای است مرکب از سه اصل لا یتجزی به نامهای<ref>https: معنی، اسم، باب و این تثلیث به نوبت در وجود انبیاء مجسم و متجلی گشته است و آخرین تجسم با ظهور اسلام مصادف شد و آن ذات یگانه در تثلیث لا یتجزایی در وجود علی(ع) و محمد(ص) و سلمان فارسی تجسم یافت//ana.ir/</ref> با این حال، برخی این عقاید را مربوط به گذشته دانسته و معتقدند نصیریه امروز چنین اعتقادی ندارند. طبق گفته این افراد، امروزه كساني از نصيريه که در سوريه و لبنان زندگي ‌مي‌كنند، خود را شيعه دوازده امامي دانسته و خود را "علويّون" معرفي كرده و موارد بالا مثل [[تناسخ ]] و غلو را ردّ كرده و اعتقادات شيعه اماميّه را كاملاً قبول داشته و مي‌گويند: محمد بن نصير نميري، رئيس فرقه [[نميريه ]] بوده و در ميان نصيريه و علويّون فقط عدّة‌ كمي غلو كرده‌ و ائمه را خدا دانسته و به [[تناسخ ]] اعتقاد داشته اند.<ref>جوادی، نصیریه، علویان و شیعه اثنی عشری، فصلنامه طلوع، ش۷، پاییز۱۳۸۲، ص۷۸.</ref>   ==منابع تکمیلی==* حریری، ابوموسی، العلویون النصیریون، بیروت، دارلأجل المعرفة، ۱۹۸۴م.مراسم مذهبی را روحانیان ایشان بر بلندیها در بقاعی که (قبه) نامیده می شود برگزار می کنند* ادهانی، سلیمان، المجموع، حلب، 1859م. ==پانویس=={{پانویس}} ==منابع== * محمدجواد مشکور. «فرهنگ فرق اسلامی » * کمال الدین، صدوق، ج‏2.همچنین برخی مدعی‌اند نصیریه در بزرگداشت عیسی(ع) افراط می کنند * شهرستانی، الملل و حواریون و عده ای از شهدای مسیحی را محترم می شمرند و به تعمید و اعیاد مسیح نیز توجه دارندالنحل. * بغدادی، عبدالقادر، الفرق بین الفرق.از نظر برخی عقایدنگاران، نصیریه معتقدند پیغمبر(ص)، علی(ع) را به عیسی(ع) تشبیه کرده و گفته است  * نویسنده: ای علی(ع) اگر مردم آنچه را که درباره عیسی(ع) بن مریم گفته‌اند درباره تو نمی گفتند هر آینه من درباره تو سخنها و گفتارهایی را می راندم. از این جهت علی(ع) را در رسالت تشریک نبوت حضرت محمد(ص) دانستند.خالقی بسیاری ریشه نصیریه را در عقاید ایران باستان می‌دانند. گرایشات عرفانی [[رده:فرق و مهرپرستانه و به خصوص علاقه به عید نوروز و جشن‌های باستانی ایران دو دلیلی است که این نظریه را تقویت می‌کند.مذاهب اسلامی]]