نویسنده{{جعبه اطلاعات فرقه| عنوان = اهل حدیث| تصویر = [[پرونده: حدیثه متقی زادهکتاب-جوامع-حدیثی-اهل-سنت.jpg|بندانگشتی|اهل حدیث]]| اندازه تصویر =| توضیح تصویر = کتابی درباره اهل حدیث|مؤسس = احمد بن حنبل| سال تأسیس =| قدمت =| گرایش = سنی| گستره جغرافیایی =| شهرهای مهم = شام، رحاب| زیارتگاه‌ها = | وقایع مهم =| حکومت‌ها =| علل پیدایش =| نام‌های دیگر = اصحاب اثر | از فرقه‌های =| از شاخه‌های =| باورها = تکیه بر ظاهر نصوص اعتقادی از کتاب و سنت | داعیان =| فرقه‌ها =| شاخه‌ها =| رهبر/امام کنونی =| رهبران/امامان = احمد بن حنبل، ادریس شافعی، اسحاق بن راهویه | آئین‌ها =| کتاب‌های مهم =| وضعیت =| تاریخ انقراض =| تعداد پیروان =| مؤسسات =| مذهبی =| اجتماعی =| سیاسی =}}

=تعریف='''مکتب اهل حدیث، حدیث'''، که یکی از مذاهب [[اهل سنت ]] است، از اولین جریان‌های مهم اعتقادی در اسلام محسوب می‌شود و تأثیر زیادی بر پیدایش [[مکتب اشعری ]] داشته است. اهل حدیث تنها به ظواهر قرآن و حدیث اعتقاد داشتند و عقل را به عنوان منبع مستقل برای استنباط عقاید نمی‌پذیرفتند. آنها با هرگونه اندیشه‌ورزی در دین مخالفت می‌کردند و [[علم کلام ]] را انکار می‌کردند <ref>تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، برنجکار، ص 69</ref>{{تاریخ فرق و مذاهب اسلامی}}تعریف هایی مجرد و مبتنی بر لفظ مانند تعریف [[ابوحاتم رازی ]] که اهل حدیث یا اصحاب حدیث را گروهی منکر کاربرد قیاس و رأی دانسته است که تنها از حدیث نبوی و آراء صحابه و تابعین پیروی میکنند، می کنند، تعریفی نمادین است که هرگز نباید به دنبال تعمیم آن در بارۀ تمامی گروههای گروه های شهرت یافته به اصحاب حدیث بود و تنها باید با جست وجو در تاریخ، مصداقی را برای آن مشخص کرد.<ref>مقاله اصحاب حدیث ، احمد پاکتچی</ref>

در نیمه نخست سده ۲ ق، فقه مرحله نظام‌گرا را پشت سر گذاشته و وارد دوره تدوین شد که در پی جویی از تاریخ تقابلهای مذهبی در سدهٔ نخست هجری نخستین رویارویی میان یک آن، گروه از تابعان که اصحاب رأی با تکیه بر سنتهای پیشین اصرار می ورزیدند با گروه مقابل یعنی جمعی از دانشجویان جوان خود، رخ مینماید که به دنبال طرح پرسشهایی تقدیری (فرضی) و گسترش دادن نظری فقه بوده انداجتهاد فقهی پدید آمد. این گروه از سوی جناح غالب سنت گرا، «اصحاب در میانه همان سده، هرچند نزاع بر سر ارأیت خوانده میشد کاهش یافت، اما اختلاف درباره مشروعیت رأی، دو جریان فقهی را در برابر هم قرار داد: یکی طرفداران رأی و دیگری پیروان سنت که هنوز این گروه جوان از چنان موقعیتی برخوردار نشده بودند تا سنت گرایان خود نیز در تقابل با ایشان نیازمند نامیده شدن به نامی بوده باشندنام اصحاب حدیث شناخته نمی‌شدند. در نسل بعد نیاز روزافزون به فقهی نظام پذیر آن دوران، اصطلاح «اثر» مفهومی گسترده‌تر از حدیث داشت و گفتار و برخوردار از ساختاری قانونمند شرایط را به زیان سنت گرایان تغییر داد رفتار صحابه و ناتوانی روز افزای آنان در پاسخگویی به نیازهای اجتماعی به زودی جایگاه خصم تابعین را نیز در محافل علمی مستحکم ساختبر می‌گرفت.به روزگار نسل دوم تابعان اصطلاح «اثر» در کوفه که برابر «رأی» به‌کار می‌رفت و تقابل این تقابل بیشتر دو در آنجا دیده میشد مکتب اصحاب آثار فقیهانی چون ابن مسعود جریج و اوزاعی منعکس است. گروهی از عالمان سنت‌گرا که بعدها به ریاست ابراهیم نخعی اصحاب حدیث معروف شدند، در زمان خود با عنوان اصحاب اثر یا آثار شناخته می‌شدند.<ref>مقاله اصحاب حدیث</ref> =سیر تاریخی=از میانه سده ۲ ق، تدوین حدیث در میان اهل اثر شدت گرفت و با افزایش احادیث مرفوع، اعتبار آثار صحابه و حماد بن ابی سلیمان تابعین کاهش یافت. به‌تدریج، در طی هر دو نسل جریان اصحاب رأی و اصحاب اثر، نقد نظری به تدریج گرایش ارأیت را برگزیدند جایگاه آثار آغاز شد و کسانی چون ابویوسف و از سنت گرایی تند دوری کردند شافعی در حالی که مکتب عامر شعبی این زمینه پیشگام بودند. در برابر پدیده ارأیت مقاومتی افزون از خود نشان داد ربع دوم همان سده، عنوان «اصحاب حدیث» در بصره یکی از اختلافاتی که تقابل مکتب حسن بصری عراق به طلاب حدیث ناآگاه به آداب علمی اطلاق می‌شد و ابن سیرین را شکل میداد مسأله ارأیت و ستیز جناح ابن سیرین با این پدیده بود کاربرد تا پایان سده ادامه یافت. اما در سرزمین حجاز مکه نیمه نخست سده ۳ ق، معنای این عنوان تغییر یافت و مفهومی افتخارآمیز یافت؛ سنت‌گرایانی چون احمد بن حنبل و اسحاق بن راهویه خود را اصحاب حدیث می‌نامیدند. در کاربرد نظر ادامه، این عنوان به مفهومی عام برای تمام سنت‌گرایان تبدیل شد، بی‌توجه به تفاوت‌های تاریخی و برخورد درایی با مسائل دینی بیشتر فکری آنان. <ref>مقاله اصحاب حدیث</ref> =دولت های مهم=ندارد =اشخاص مهم=از معروف‌ترین چهره‌های اهل حدیث می‌توان به ارأیت گرایش داشت در حالی که در مدینه هنوز بیشترین اصرار بر تقدیر ستیزی و کمترین رغبت برای ارأیت دیده میشدافراد زیر اشاره کرد : * [[محمد بن ادریس شافعی]][[پرونده:محمد بن ادریس شافعی.jpg|بندانگشتی|محمدبن ادریس شافعی]]

=سیرتاریخی=* '''احمد بن حنبل'''اهل در تحلیل اندیشه فقهی احمد بن حنبل، باید گفت، او بیش از همه بر پیروی از حدیث شیوه فقهی خویش را و ترک قیاس و رأی – جز در عقاید نیز به کار می‌گرفتند موارد ضرورت - پای می فشرد و آن‌ها را تنها در کنار این برخورد، پرهیز از ظواهر قرآن و احادیث اخذ می‌کردند. آنان نه تنها عقل طرح مسائل تقدیری را به عنوان یک منبع مستقل برای استنباط عقاید قبول نداشتند، بلکه مخالف هرگونه بحث عقلی پیرامون احادیث اعتقادی بودندنیز مبنای خود ساخته بود. به دیگر سخن، در فقه احمد، این گروه هم منکر کلام عقلی بودند تفکر شافعی که در آن عقل منبع مستقل عقاید سنت مفسر کتاب الله است، با تأکید بیشتری مطرح شده و هم مخالف کلام نقلی بودند که پیروی از ظواهر کتاب با وجود احادیث معارض، سخت نکوهش شده است. در استناد به احادیث، احمد بر آن عقل لوازم عقلی نقل بود که احادیث «منکر» را باید وانهاد و تنها احادیث «معروف» را استنباط می‌کرد. آنان حتی نقش دفاع صادر شده از عقاید دینی را نیز برای عقل نمی‌پذیرفتندپیامبر (ص) تلقی کرد.<ref>تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، برنجکار، ص69مقاله اصحاب حدیث</ref>

=اشخاص مهم=از معروف‌ترین چهره‌های اهل حدیث می‌توان به احمد * [[اسحاق بن حنبل و مالک بن انس شافعی اشاره کرد که عقاید اساسی این گروه را بیان کردند.راهویه]]

اهل 1. تفسیر نصوص اعتقادی: تکیه بر ظاهر آیات و روایات بدون تأویل و تحلیل عقلی؛ تأکید احمد بن حنبل بر پرهیز از برداشت درایی از متون<ref>مقاله اصحاب حدیث</ref> . 2. اختلافات درون‌جریانی: اتفاق‌نظر در مسائل کلامی چون صفات باری، قدر و منزلت فاسق؛ اما اختلاف در مسائل سیاسی، امامت و قیام با شمشیر<ref>مقاله اصحاب حدیث بر این باور بودند که </ref>. 3. تعریف ایمان: ایمان شامل قول، عمل و نیت است و قابل افزایش و کاهش استمی‌باشد<ref>تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، ص70</ref> . 4. از طرفی، معتقد بودند که قضا و قدر: همه چیز به تقدیر خداوند الهی است و انسان‌ها نمی‌توانند از قضا و قدر انسان گریزی داشته باشند. همچنین خلافت و امامت را تا روز قیامت از آن قریش می‌دانستند و جهاد را لازم می‌دانستند حتی اگر امام عادل نباشد.ندارد<ref>تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، برنجکار، ص70</ref>.  5. مسائل سیاسی و دینی: *خلافت از آنِ قریش تا روز قیامت است. *جهاد حتی با امام ظالم واجب است.

علاوه بر این، نماز جمعه، حج و نماز عیدین را بدون امام پذیرفته نمی‌دانستند و *صدقات و مالیات‌ها باید در اختیار سلاطین باشد حتی اگر به حاکمان ظالم باشند. از سویی دیگر، تکفیر مسلمانان به خاطر گناهانشان را جایز نمی‌دانستند مگر در موارد خاص. به عذاب قبر، صراط، میزان، نفخ صور، بهشت و جهنم نیز ایمان داشتند و قرآن را کلام خدا و غیر مخلوق می‌دانستند.سپرده شود<ref>تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، برنجکار، ص70</ref>.

این عقاید 6. تکفیر: تکفیر گناه‌کاران جایز نیست، مگر در موارد خاص توسط احمد بن حنبل ، از معروف‌ترین چهره‌های اهل حدیث، بیان شده است. آنها همچنین به رؤیت خدا با چشم، جواز تکلیف مالایطاق <ref>تاریخ فرق و اثبات صفات خبریه باور داشتندمذاهب اسلامی، ص70</ref>.

مرکز اصلی اهل دقیق ترین اطلاعات دربارۀ پراکندگی جغرافیایی مذاهب اصحاب حدیث در سرزمین حجاز بود، جایی که این مکتب در میان مردم رواج بیشتری یافتسدهٔ ۴ ق مرهون گزارش‌های [[مقدسی]] است. او قلمرو اصلی این منطقه به دلیل حضور دانشمندان مذاهب را اقالیم [[شام]] اقور (بلاد جزیره) و [[رحاب]] (آذربایجان و ارمنیه) دانسته و فقیهان معروفی مانند احمد بن حنبل در تفصيل مطلب، مذهب اصحاب حدیث در اقور و مالک بن انس شافعی به یکی از مهم‌ترین مراکز دینی رحاب را [[حنبلی]] و علمی تبدیل شده بوددر شام را [[اوزاعی]] گفته است. اهل <ref>مقاله اصحاب حدیث</ref> *نقشه پراکندگی جغرافیایی مذاهب اصحاب حدیث با تأکید بر پایبندی به ظواهر قرآن در سده ۴ و حدیث، توانستند ۵ ق: 1. اقالیم شام: اصحاب حدیث در طول تاریخ تأثیر زیادی بر فقه این منطقه پیرو مذهب اوزاعی بودند <ref>مقاله اصحاب حدیث</ref>. 2. اقور (بلاد جزیره) و عقاید اهل سنت بگذارند رحاب (آذربایجان و همچنان در تاریخ اسلام نقش مهمی ایفا کنندارمنیه): مذهب حنبلی رواج داشته است <ref>مقاله اصحاب حدیث</ref>.

=منابع=4. اقلیم سند: اکثریت مردم بر مذهب اصحاب حدیث بودند، اما حنبلیان در آن‌جا حضور نداشتند<ref>مقاله اصحاب حدیث</ref>. * تاریخ فرق 5. مذهب سفیان ثوری: در عراق، بخش‌هایی از یمن و مذاهب اسلامی، رضا برنجکار، تهران: پژوهشگاه فرهنگ مناطقی از جبال ایران مانند دینور تا اواخر سده ۴ ق پیروانی داشت و اندیشه اسلامی. 1387تا اواخر سده ۵ ق دوام آورد <ref>مقاله اصحاب حدیث</ref>. فایلpdf