نویسنده{{جعبه اطلاعات فرقه| عنوان =اشاعره| تصویر =[[پرونده: الناز وروانی فراهانیScreenshot ۲۰۲۵۰۵۰۴ ۰۷۵۴۲۸ Chrome.jpg|بندانگشتی|کتابی درباره اشاعره]]| اندازه تصویر =| توضیح تصویر =|مؤسس =ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری| سال تأسیس =اوایل سدهٔ چهارم هجری | قدمت =| گرایش =سنی| گستره جغرافیایی =| شهرهای مهم =| زیارتگاه‌ها =| وقایع مهم =| حکومت‌ها =| علل پیدایش =| نام‌های دیگر =| از فرقه‌های =کلامی| از شاخه‌های =اهل سنت| باورها =یافتن تعادل بین باورهای دینی و منطق و عقلانیت | داعیان =ابوذر هروی، ابوجعفر سمنانی، ابوبکر باقلانی| فرقه‌ها =| شاخه‌ها =| رهبر/امام کنونی =| رهبران/امامان =فخر رازی، امام الحرمین جوینی، امام محمد غزالی| آئین‌ها =| کتاب‌های مهم =الابانه، اللمع| وضعیت =| تاریخ انقراض | تعداد پیروان =| مؤسسات =| مذهبی =| اجتماعی =| سیاسی =}}[[اشعریه]] یا [[اشاعره]]، نامی است که بر پیروان مکتب کلامی [[ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری]] گفته می‌شود. در سده دوم هجری دو جریان فکری در [[امت اسلام]] رو به گسترش و در تقابل با یکدیگر بودند: یکی جریان [[معتزله]] که بر عقل به عنوان منبعی مستقل برای عقاید و نیز روشی برای دفاع از [[اسلام]] تاکید می‌کرد و در به کارگیری آن به [[افراط]] می‌گرایید. از سوی دیگر جریان [[اهل حدیث]] که منکر هرگونه استفاده از عقل در عقاید بود و ظواهر نقل را بدون هیچ گونه تحلیل و تفکر، به عنوان تنها ملاک و مدرک در معارف دینی اعلام می‌کرد. در گیر و دار مبارزه این دو جریان فکری، مذهب اشعری در اوایل [[سده چهارم هجری]] در پوشش دفاع از عقاید [[اهل حدیث]] و در عمل به منظور تعدیل این دو جریان و نشان دادن راه میانه و معتدل و موافق با عقل و نقل پا به میدان گذاشت. اشاعره در معنای عام به [[سنت گرایان]] یا[[ اهل سنت]] و جماعت گفته می‌شود، یعنی آنان که در برابر [[خرد گرایان]] [[معتزلی]]، بر نقل(قرآن و سنت)تاکید می‌ورزند و [[نقل]] را بر [[عقل]] ترجیح می‌دهند. <ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی ، ص ۷۲</ref>   ==زمینه های پیدایش== {{تاریخ فرق و مذاهب اسلامی}} اساس [[مذهب معتزله]] بر استدلال عقلی نهاده شده بود. یعنی متکلمان معتزله تفکر منطقی و استدلال عقلی را بر هر چیز دیگری مقدم می داشتند و روایات و آیات [[قرآن]] را با موازین عقلی می سنجیدند، از این رو [[روش کلامی]] معتزله به مذاق مذهبی [[اهل حدیث]] و [[سنت گرایان]] از [[شیعه]] و [[اهل سنت]] و [[فقهای متشرع]] خوش نیامد و در نتیجه مکتب معتزله را مورد حمله و [[تکفیر]] قرار دادند. این مخالفان معتزله، در میان عامه ی [[مسلمانان]] متعصب نفوذ مذهبی داشتند و برای مبارزه با معتزله و کوبیدن عقاید آن مکتب به هر وسیله ای متوسل می‌شدند. به این ترتیب در اوایل قرن چهارم هجری، یعنی هنگامی که [[ابوالحسن اشعری]] (بنیانگذار مذهب اشاعره) بر ضد معتزله برخاست، اوضاع و احوال سیر افکار دینی [[مسلمانان]]، یعنی [[طبقه عوام]] بر ضد [[معتزله]] جریان داشت و حملات اهل سنت و [[اهل حدیث]] و فقهای ساده اندیش، از [[شیعی]] و [[سنی]]، از هر سو به طرف معتزله متوجه شده بود. با آغاز دورهٔ خلافت [[القادر بالله عباسی]] که از عقاید [[اصحاب سنت]] و [[مکتب اشاعره]] طرفداری می‌کرد، پیروان معتزله از سنی و شیعی مورد شکنجه و نفی و حبس قرار گرفتند. بر این مبنا، در نیمه ی اول قرن چهارم هجری [[مکتب کلامی]] [[معتزله]] رو به ضعف نهاد و عقب نشست و حالت دفاع به خود گرفت. در این وضع مساعد، ابوالحسن اشعری، بر ضد معتزله قیام کرد و مذهبی نوین آورد. <ref>مکتب کلامی (مذهب اشاعره)</ref> ==سیر تاریخی==[[مذهب ابوالحسن اشعری]] در طول زمان دچار تحولاتی گشت. دیدگاه‌های او در آغاز مورد پذیرش علمای [[اهل سنت]] قرار نگرفت، به طوری که اینجا و آنجا با او سخت به مخالفت برخاستند. اما این مخالفت ها عملا سودی نبخشید و [[مکتب اشعری]] به تدریج بر حوزه های فکری اهل سنت چیره شد.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص ۷۶. </ref> از نظر سیاسی، در زمان حکومت [[آل بویه]] شرایط مناسبی برای [[عقل گرایان]] به وجود آمد و [[اشاعره]] وضعیت مطلوبی نداشتند، زیرا آنان از یک طرف پیرو [[مذهب شیعه]] بودند، که مدافع [[عقل گرایی]] است، و از طرف دیگر برخی از آنان [[اهل فضل]] و [[علم]] و ادب و مدافع آزاداندیشی بودند. بدین جهت در دربار [[آل بویه]] [[مکتب شیعه]] و [[مکتب اعتزال]] رونق یافت. با به قدرت رسیدن [[سلجوقیان]] وضعیت به سود [[اشعریان]] تغییر کرد و مذهب [[اشعری]] در جهان [[تسنن]] مقامی ممتاز به دست آورد، زیرا توسط [[نظام الملک]] [[وزیر]] [[سلجوقی]] (۴۸۵م) [[مقرّر]] شد که در دو مدرسهٔ [[نظامیهٔ بغداد]] و [[نیشابور]]، تعلیمات بر وفق مذهب اشعری باشد. از آن پس [[مذهب اشعری]]، مذهب رسمی [[اهل سنّت]] گردید. <ref>فرق و مذاهب کلامی، ص ۲۰۲. </ref> ==اشخاص مهم== از مشاهیر متکلمان اشعری می‌توان اشاره کرد به: * '''ابوالحسن اشعری''': بنیان گذار [[مذهب]] اشاعره [[علی بن اسماعیل]] معروف به [[ابوالحسن اشعری]](۳۳۰_۳۶۰ه) از مردم [[بصره]] و ساکن [[بغداد]] بود. نژاد او با نه واسطه به [[ابو موسی اشعری]]، از [[اصحاب پیامبر]] می‌رسید. وی تا چهل سالگی پیرو و طرفدار مکتب معتزله و شاگرد مکتب [[ابوعلی جبائی]] بود، اشعری در اصول معتزله صاحب نظر و و در [[مسائل کلامی]] آن مذهب متبحر بود اما بعد از مدتی از [[جبائی]] و در نتیجه از عقاید [[معتزله]] کناره گرفت. پس از آن تحولی در عقیده و فکر [[اشعری]] به وجود آمد و از مذهب معتزله جدا شد و مدتی به تنهایی با متکلمان معتزله به مبارزه پرداخت، و بر ضد آن قیام کرد و خود یک نظام عقیدتی و کلامی دیگری را به وجود آورد.<ref>مکتب کلامی (مذهب اشاعره )</ref>  * '''[[ابوبکر باقلانی]]''' : اولین شخصیتی که پس از [[اشعری]] از این حوزه برخاست، [[ابوبکر محمد بن طیّب باقلانی]] (م.۴۰۳ه ق) بود.وی از نامدارترین [[فقیهان]] و متکلمانی بود که از اشعری پیروی و از آرای او سخت جانبداری می‌کرد. [[ابن عماد حنبلی]] دربارهٔ [[باقلانی]] گفته است:<<او دانشمندی اصولی و اشعری، و در آغاز سدهٔ چهارم هجری [[مجدّد دین]] بود. او پارسایی بود که کسی [[نقیصه]] و لغزشی از او به یاد نداشت.>> باقلانی آرای اشعری را که به اجمال در دو کتابش، [[الابانه]] و [[اللمع]]، آمده بود، با شرح و بسط بیشتری مطرح ساخت و آن را در قالب یک نظام کلامی انسجام بخشید.<ref>شیعه در برابر معتزله و اشاعره، ص ۱۹۲</ref>  * '''[[امام الحرمین جوینی]]''':بیشترین تاثیر در گسترش [[مذهب اشعری]] به دست [[امام الحرمین جوینی]] (م.۴۷۸ه ق)صورت گرفت.[[ خواجه نظام الملک]] پس از [[تاسیس]] مدرسه [[نظامیه]] [[بغداد]] به سال ۴۵۹ هجری، [[جوینی]] را برای تدریس به آنجا فراخواند. [[جوینی]] نزدیک به سی سال به ترویج مکتب اشعری پرداخت و از آنجا که [[شیخ الاسلام]] و امام [[مکه]] و [[مدینه]] بود، نظرهایش در سراسر [[عالم اسلام]] با احترام مورد پذیرش قرار گرفت. از طریق آثار جوینی مکتب اشعری رواج گسترده‌ای یافت، تا جایی که به عنوان کلام رسمی جامعه [[اهل تسنن]] تثبیت گردید. جوینی به اندیشه‌های اشعری رنگ عقلی و استدلالی بیشتری داد.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص ۷۷. </ref>در [[رسالهٔ نظامیهٔ]] او آمده است که بعضی به [[تأویل]] آیات کتاب خدا معتقد شدند، درحالی که علمای گذشته از تأویل آیات خودداری، و ظواهر آیات را در موارد خود اجرا و معانی آنها را به پروردگار واگذار می‌کردند.<ref>شیعه در برابر معتزله و اشاعره، ص۱۹۳.</ref>

==تعریفعقاید مهم==اشعریه یا اشاعره ، نامی است که بر پیروان مکتب کلامی ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری گفته می شود. در سده دوم هجری دو جریان فکری در امت اسلام رو به گسترش و در تقابل با یکدیگر بودند : یکی جریان [[معتزله]] که بر عقل به عنوان منبعی مستقل برای عقاید و نیز روشی برای دفاع از اسلام تاکید می کرد و در به کارگیری آن به افراط می گرایید از سوی دیگر جریان اهل حدیث که منکر هرگونه استفاده از عقل در عقاید بود و ظواهر نقل را بدون هرگونه تحلیل و تفکر ، به عنوان تنها ملاک و مدرک در معارف دینی اعلام میکرد. در گیر و دار مبارزه این دو جریان فکری، مذهب اشعری در اوایل سده چهارم هجری در پوشش دفاع از عقاید [[اهل حدیث]] و در عمل به منظور تعدیل این دو جریان و نشان دادن راه میانه و معتدل و موافق با عقل و نقل پا به میدان گذاشت. اشاعره در معنای عام به سنت گرایان یا[[ اهل سنت]] و جماعت گفته می شود، یعنی آنان که در برابر خرد گرایان معتزلی، بر نقل(قرآن و سنت)تاکید می ورزند و نقل را بر عقل ترجیح می دهند.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی ، ص ۷۲</ref>

=زمینه های پیدایش=پراکندگی جمعیت==اساس * '''گسترش مذهب معتزله بر استدلال عقلی نهاده شده بود. یعنی متکلمان معتزله تفکر منطقی اشعری در [[خراسان]] و استدلال عقلی [[ماوراءالنهر]]''': پس از روزگار شاگردان مستقیم ابوالحسن اشعری، که در [[خراسان]] مذهب استاد خود را بر هر چیز دیگری مقدم می داشتند و روایات و آیات قرآن را با موازین عقلی می سنجیدند، استوار ساختند، در طبقهٔ دوم [[متکلمان اشعری]]، سه تن از شاگردان [[باهلی]] به عنوان اساسی ترین حاملان بازنگری در این رو روش کلامی معتزله مذهب به مذاق مذهبی اهل حدیث شمار می‌روند: [[قاضی ابوبکر باقلانی]]، که بیشتر در [[عراق]] موثر بوده است، [[ابن فورک اصفهانی]] که در [[شیراز]] و سنت گرایان از شیعه و اهل سنت و فقهای متشرع خوش نیامد [[نیشابور]] فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داد و [[ابواسحاق اسفراینی]] که در نتیجه مکتب معتزله را مورد حمله [[اسفراین]] و تکفیر قرار دادند[[نیشابور]] فعالیت‌ می‌کرد. این مخالفان معتزله، در میان عامه ی مسلمانان متعصب نفوذ مذهبی داشتند طول سده‌های پنجم و برای مبارزه با معتزله ششم هجری، [[ابوحامدمحمد غزالی]] و کوبیدن عقاید آن مکتب [[فخرالدین رازی]] دو دانشمند اشعری بودند که در تاریخ [[علم کلام]] به هر وسیله ای متوسل می شدندطور عام، نقش برجسته‌ای ایفا نموده‌اند. [[فخر رازی]] به این ترتیب خصوص در [[هرات]] نقش اساسی در گسترش [[مباحث کلامی]] داشت. البته در اوایل قرن سدهٔ چهارم هجری، یعنی هنگامی که هجری نیز، جمعی از [[ابوالحسن عالمان اشعری]] (بنیانگذار ، مذهب اشاعره) بر ضد معتزله برخاست، اوضاع خود را در خارج از [[خراسان]] منتشر ساخته و احوال سیر افکار دینی مسلمانان، یعنی طبقه عوام بر ضد معتزله جریان داشت در بخش‌های گوناگون [[عراق]]، [[حجاز]] و حملات اهل سنت [[شام]] به تبلیغ پرداخته‌اند که از جمله می‌توان به [[ابوذر هروی]] ساکن [[مکه]]، [[ابوجعفر سمنانی]] ساکن [[بغداد]] و اهل حدیث [[موصل]] و فقهای ساده اندیش، همچنین [[ابوالفتح سلیم بن ایوب رازی]] در [[صور]] اشاره کرد. * '''گسترش مذهب اشعری در غرب اسلامی''':در گسترش [[مذهب اشعری]] در [[غرب]] [[جهان اسلام]]، [[قاضی ابوبکر باقلانی]] اساس تبلیغ به شمار می‌رود. [[باقلانی]] از شیعی نفوذ اجتماعی قابل ملاحظه‌ای برخوردار بود و سنی، از هر سو این نفوذ را در جهت ترویج مذهب اشعری در میان عموم به طرف معتزله متوجه شده بودکار گرفت. با آغاز دورهٔ [[عضدالدوله بویهی]] او را در سال ۳۷۱ هجری به عنوان [[سفیر]] [[خلافت بغداد]] به [[القادر بالله عباسیبیزانس]] که فرستاد. [[اشاعره]] در [[بغداد]] آن روزگار، از عقاید اصحاب سنت جمعیت قابل ذکری برخوردار بودند؛ اما با وجود این، قدرت یافتن روزافزون [[حنابله]] در [[بغداد]] اوضاع را برای رشد اشاعره در [[عراق]] نامساعد ساخته بود. در [[شام]] نیز به دلیل حضور و مکتب نفوذ وسیع [[فرقهٔ کرامیه]]، تبلیغ [[اشاعره طرفداری می کرد، پیروان معتزله از سنی و شیعی مورد شکنجه و نفی و حبس قرار گرفتند]] چندان موفقیت آمیز نبود. بر این مبنا، نفوذ [[مذهب اشعری]] در نیمه ی اول قرن چهارم هجری مکتب کلامی معتزله رو [[مغرب]] تا [[آفریقا]] ادامه داشت؛ اما [[مصر]] به ضعف نهاد دلیل دوام پایگاه‌های [[خلافت فاطمی]]، با وجود غلبهٔ مذهب [[شافعی]] و عقب نشست و حالت دفاع به خود گرفت[[مالکی]] بر محیط [[اهل سنت]] این منطقه، تا میانهٔ سدهٔ ششم هجری، محیطی مساعد برای ترویج مذهب اشعری نبود. با حذف اقتدار سیاسی [[فاطمیان]]، [[صلاح الدین ایوبی]] بی‌درنگ زمینه را برای رشد مذهب اشعری در این وضع مساعد، ابوالحسن اشعری، بر ضد معتزله قیام کرد و مذهبی نوین آورد[[مصر]] فراهم نمود. <ref>مکتب کلامی (مذهب اشاعره)اشاعره، سایت ویکی فقه.</ref>