نویسنده{{جعبه اطلاعات فرقه| عنوان =اشاعره| تصویر =[[پرونده: الناز وروانی فراهانیScreenshot ۲۰۲۵۰۵۰۴ ۰۷۵۴۲۸ Chrome.jpg|بندانگشتی|کتابی درباره اشاعره]]| اندازه تصویر =| توضیح تصویر =|مؤسس =ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری| سال تأسیس =اوایل سدهٔ چهارم هجری | قدمت =| گرایش =سنی| گستره جغرافیایی =| شهرهای مهم =| زیارتگاه‌ها =| وقایع مهم =| حکومت‌ها =| علل پیدایش =| نام‌های دیگر =| از فرقه‌های =کلامی| از شاخه‌های =اهل سنت| باورها =یافتن تعادل بین باورهای دینی و منطق و عقلانیت | داعیان =ابوذر هروی، ابوجعفر سمنانی، ابوبکر باقلانی| فرقه‌ها =| شاخه‌ها =| رهبر/امام کنونی =| رهبران/امامان =فخر رازی، امام الحرمین جوینی، امام محمد غزالی| آئین‌ها =| کتاب‌های مهم =الابانه، اللمع| وضعیت =| تاریخ انقراض | تعداد پیروان =| مؤسسات =| مذهبی =| اجتماعی =| سیاسی =}}[[اشعریه]] یا [[اشاعره]]، نامی است که بر پیروان مکتب کلامی [[ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری]] گفته می‌شود. در سده دوم هجری دو جریان فکری در [[امت اسلام]] رو به گسترش و در تقابل با یکدیگر بودند: یکی جریان [[معتزله]] که بر عقل به عنوان منبعی مستقل برای عقاید و نیز روشی برای دفاع از [[اسلام]] تاکید می‌کرد و در به کارگیری آن به [[افراط]] می‌گرایید. از سوی دیگر جریان [[اهل حدیث]] که منکر هرگونه استفاده از عقل در عقاید بود و ظواهر نقل را بدون هیچ گونه تحلیل و تفکر، به عنوان تنها ملاک و مدرک در معارف دینی اعلام می‌کرد. در گیر و دار مبارزه این دو جریان فکری، مذهب اشعری در اوایل [[سده چهارم هجری]] در پوشش دفاع از عقاید [[اهل حدیث]] و در عمل به منظور تعدیل این دو جریان و نشان دادن راه میانه و معتدل و موافق با عقل و نقل پا به میدان گذاشت. اشاعره در معنای عام به [[سنت گرایان]] یا[[ اهل سنت]] و جماعت گفته می‌شود، یعنی آنان که در برابر [[خرد گرایان]] [[معتزلی]]، بر نقل(قرآن و سنت)تاکید می‌ورزند و [[نقل]] را بر [[عقل]] ترجیح می‌دهند. <ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی ، ص ۷۲</ref>   ==زمینه های پیدایش== {{تاریخ فرق و مذاهب اسلامی}} اساس [[مذهب معتزله]] بر استدلال عقلی نهاده شده بود. یعنی متکلمان معتزله تفکر منطقی و استدلال عقلی را بر هر چیز دیگری مقدم می داشتند و روایات و آیات [[قرآن]] را با موازین عقلی می سنجیدند، از این رو [[روش کلامی]] معتزله به مذاق مذهبی [[اهل حدیث]] و [[سنت گرایان]] از [[شیعه]] و [[اهل سنت]] و [[فقهای متشرع]] خوش نیامد و در نتیجه مکتب معتزله را مورد حمله و [[تکفیر]] قرار دادند. این مخالفان معتزله، در میان عامه ی [[مسلمانان]] متعصب نفوذ مذهبی داشتند و برای مبارزه با معتزله و کوبیدن عقاید آن مکتب به هر وسیله ای متوسل می‌شدند. به این ترتیب در اوایل قرن چهارم هجری، یعنی هنگامی که [[ابوالحسن اشعری]] (بنیانگذار مذهب اشاعره) بر ضد معتزله برخاست، اوضاع و احوال سیر افکار دینی [[مسلمانان]]، یعنی [[طبقه عوام]] بر ضد [[معتزله]] جریان داشت و حملات اهل سنت و [[اهل حدیث]] و فقهای ساده اندیش، از [[شیعی]] و [[سنی]]، از هر سو به طرف معتزله متوجه شده بود. با آغاز دورهٔ خلافت [[القادر بالله عباسی]] که از عقاید [[اصحاب سنت]] و [[مکتب اشاعره]] طرفداری می‌کرد، پیروان معتزله از سنی و شیعی مورد شکنجه و نفی و حبس قرار گرفتند. بر این مبنا، در نیمه ی اول قرن چهارم هجری [[مکتب کلامی]] [[معتزله]] رو به ضعف نهاد و عقب نشست و حالت دفاع به خود گرفت. در این وضع مساعد، ابوالحسن اشعری، بر ضد معتزله قیام کرد و مذهبی نوین آورد. <ref>مکتب کلامی (مذهب اشاعره)</ref> ==سیر تاریخی==[[مذهب ابوالحسن اشعری]] در طول زمان دچار تحولاتی گشت. دیدگاه‌های او در آغاز مورد پذیرش علمای [[اهل سنت]] قرار نگرفت، به طوری که اینجا و آنجا با او سخت به مخالفت برخاستند. اما این مخالفت ها عملا سودی نبخشید و [[مکتب اشعری]] به تدریج بر حوزه های فکری اهل سنت چیره شد.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص ۷۶. </ref> از نظر سیاسی، در زمان حکومت [[آل بویه]] شرایط مناسبی برای [[عقل گرایان]] به وجود آمد و [[اشاعره]] وضعیت مطلوبی نداشتند، زیرا آنان از یک طرف پیرو [[مذهب شیعه]] بودند، که مدافع [[عقل گرایی]] است، و از طرف دیگر برخی از آنان [[اهل فضل]] و [[علم]] و ادب و مدافع آزاداندیشی بودند. بدین جهت در دربار [[آل بویه]] [[مکتب شیعه]] و [[مکتب اعتزال]] رونق یافت. با به قدرت رسیدن [[سلجوقیان]] وضعیت به سود [[اشعریان]] تغییر کرد و مذهب [[اشعری]] در جهان [[تسنن]] مقامی ممتاز به دست آورد، زیرا توسط [[نظام الملک]] [[وزیر]] [[سلجوقی]] (۴۸۵م) [[مقرّر]] شد که در دو مدرسهٔ [[نظامیهٔ بغداد]] و [[نیشابور]]، تعلیمات بر وفق مذهب اشعری باشد. از آن پس [[مذهب اشعری]]، مذهب رسمی [[اهل سنّت]] گردید. <ref>فرق و مذاهب کلامی، ص ۲۰۲. </ref> ==اشخاص مهم== از مشاهیر متکلمان اشعری می‌توان اشاره کرد به: * '''ابوالحسن اشعری''': بنیان گذار [[مذهب]] اشاعره [[علی بن اسماعیل]] معروف به [[ابوالحسن اشعری]](۳۳۰_۳۶۰ه) از مردم [[بصره]] و ساکن [[بغداد]] بود. نژاد او با نه واسطه به [[ابو موسی اشعری]]، از [[اصحاب پیامبر]] می‌رسید. وی تا چهل سالگی پیرو و طرفدار مکتب معتزله و شاگرد مکتب [[ابوعلی جبائی]] بود، اشعری در اصول معتزله صاحب نظر و و در [[مسائل کلامی]] آن مذهب متبحر بود اما بعد از مدتی از [[جبائی]] و در نتیجه از عقاید [[معتزله]] کناره گرفت. پس از آن تحولی در عقیده و فکر [[اشعری]] به وجود آمد و از مذهب معتزله جدا شد و مدتی به تنهایی با متکلمان معتزله به مبارزه پرداخت، و بر ضد آن قیام کرد و خود یک نظام عقیدتی و کلامی دیگری را به وجود آورد.<ref>مکتب کلامی (مذهب اشاعره )</ref> 

==تعریف==اشعریه یا اشاعره ، نامی است که بر پیروان مکتب کلامی ابوالحسن علی بن اسماعیل اشعری گفته می شود. در سده دوم هجری دو جریان فکری در امت اسلام رو به گسترش و در تقابل با یکدیگر بودند : یکی جریان * '''[[معتزلهابوبکر باقلانی]] که بر عقل به عنوان منبعی مستقل برای عقاید و نیز روشی برای دفاع از اسلام تاکید می کرد و در به کارگیری آن به افراط می گرایید از سوی دیگر جریان اهل حدیث که منکر هرگونه استفاده از عقل در عقاید بود و ظواهر نقل را بدون هرگونه تحلیل و تفکر ، به عنوان تنها ملاک و مدرک در معارف دینی اعلام میکرد. در گیر و دار مبارزه این دو جریان فکری، مذهب اشعری در اوایل سده چهارم هجری در پوشش دفاع از عقاید [[اهل حدیث]] و در عمل به منظور تعدیل این دو جریان و نشان دادن راه میانه و معتدل و موافق با عقل و نقل پا به میدان گذاشت. اشاعره در معنای عام به سنت گرایان یا[[ اهل سنت]] و جماعت گفته می شود، یعنی آنان که در برابر خرد گرایان معتزلی، بر نقل(قرآن و سنت)تاکید می ورزند و نقل را بر عقل ترجیح می دهند.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی ، ص ۷۲</ref>''' :

=زمینه های پیدایش=* '''[[امام الحرمین جوینی]]''':اساس بیشترین تاثیر در گسترش [[مذهب معتزله بر استدلال عقلی نهاده شده بوداشعری]] به دست [[امام الحرمین جوینی]] (م.۴۷۸ه ق)صورت گرفت. یعنی متکلمان معتزله تفکر منطقی و استدلال عقلی [[ خواجه نظام الملک]] پس از [[تاسیس]] مدرسه [[نظامیه]] [[بغداد]] به سال ۴۵۹ هجری، [[جوینی]] را بر هر چیز دیگری مقدم می داشتند و روایات و آیات قرآن را با موازین عقلی می سنجیدند، از این رو روش کلامی معتزله برای تدریس به آنجا فراخواند. [[جوینی]] نزدیک به سی سال به مذاق مذهبی اهل حدیث ترویج مکتب اشعری پرداخت و سنت گرایان از شیعه آنجا که [[شیخ الاسلام]] و اهل سنت و فقهای متشرع خوش نیامد امام [[مکه]] و [[مدینه]] بود، نظرهایش در نتیجه مکتب معتزله را سراسر [[عالم اسلام]] با احترام مورد حمله و تکفیر پذیرش قرار دادندگرفت. از طریق آثار جوینی مکتب اشعری رواج گسترده‌ای یافت، تا جایی که به عنوان کلام رسمی جامعه [[اهل تسنن]] تثبیت گردید. این مخالفان معتزله، در میان عامه ی مسلمانان متعصب نفوذ مذهبی داشتند جوینی به اندیشه‌های اشعری رنگ عقلی و برای مبارزه استدلالی بیشتری داد.<ref>آشنایی با معتزله فرق و کوبیدن عقاید آن مکتب به هر وسیله ای متوسل می شدندمذاهب اسلامی، ص ۷۷. به این ترتیب </ref>در اوایل قرن چهارم هجری، یعنی هنگامی که [[ابوالحسن اشعریرسالهٔ نظامیهٔ]] (بنیانگذار مذهب اشاعره) بر ضد معتزله برخاست، اوضاع و احوال سیر افکار دینی مسلمانان، یعنی طبقه عوام بر ضد معتزله جریان داشت و حملات اهل سنت و اهل حدیث و فقهای ساده اندیش، از شیعی و سنی، از هر سو او آمده است که بعضی به طرف معتزله متوجه شده بود. با آغاز دورهٔ خلافت [[القادر بالله عباسیتأویل]] آیات کتاب خدا معتقد شدند، درحالی که علمای گذشته از عقاید اصحاب سنت تأویل آیات خودداری، و مکتب اشاعره طرفداری می کرد، پیروان معتزله از سنی و شیعی مورد شکنجه و نفی و حبس قرار گرفتند. بر این مبنا، ظواهر آیات را در نیمه ی اول قرن چهارم هجری مکتب کلامی معتزله رو به ضعف نهاد موارد خود اجرا و عقب نشست و حالت دفاع معانی آنها را به خود گرفتپروردگار واگذار می‌کردند. <ref>شیعه در این وضع مساعد، ابوالحسن اشعری، بر ضد برابر معتزله قیام کرد و مذهبی نوین آورداشاعره، ص۱۹۳. <ref>مکتب کلامی (مذهب اشاعره)</ref>

بنیان گذار مذهب اشاعره علی بن اسماعیل معروف به ابوالحسن اشعری(۳۳۰_۳۶۰ه) از مردم بصره بر خلاف معتزله، معتقد بوده است که《خدا مالک بندگان است، و آنچه که درباره [[مملوکان]] خود بخواهد انجام می‌دهد و ساکن بغداد بود. نژاد او با نه واسطه هرچه اراده کند فرمان می‌دهد اگر همه خلق جهان را به [[ابو موسی اشعریبهشت]]، از برد، مرتکب حیفی نشده است، و اگر همه آنان را به آتش [[اصحاب پیامبردوزخ]] افکند ظلمی نکرده است...》 درباره رویت خداوند گفته است: 《او را می رسید. وی تا چهل سالگی پیرو شود دید زیرا هرچه موجود باشد دیدنی و طرفدار مکتب معتزله قابل رویت است و شاگرد مکتب چون [[ابوعلی جبائیباری تعالی]] بود، اشعری در اصول معتزله صاحب نظر و و در مسائل کلامی آن مذهب متبحر بود اما بعد از مدتی از جبائی و در نتیجه از عقاید معتزله کناره گرفت. موجود است پس از آن تحولی در عقیده و فکر اشعری به وجود آمد و از مذهب معتزله جدا شد و مدتی به تنهایی با متکلمان معتزله به مبارزه پرداخت، و بر ضد آن قیام کرد و خود یک نظام عقیدتی و کلامی دیگری می‌شود او را به وجود آورددید... 》<ref>مکتب کلامی (مذهب اشاعره)</ref>

ابوبکر باقلانی ==پراکندگی جمعیت==* '''گسترش مذهب اشعری در [[خراسان]] و [[ماوراءالنهر]]''': اولین شخصیتی که پس از روزگار شاگردان مستقیم ابوالحسن اشعری، که در [[خراسان]] مذهب استاد خود را استوار ساختند، در طبقهٔ دوم [[متکلمان اشعری ]]، سه تن از شاگردان [[باهلی]] به عنوان اساسی ترین حاملان بازنگری در این حوزه برخاست، مذهب به شمار می‌روند: [[قاضی ابوبکر باقلانی(م]]، که بیشتر در [[عراق]] موثر بوده است، [[ابن فورک اصفهانی]] که در [[شیراز]] و [[نیشابور]] فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داد و [[ابواسحاق اسفراینی]] که در [[اسفراین]] و [[نیشابور]] فعالیت‌ می‌کرد.۴۰۳ه ق) بوددر طول سده‌های پنجم و ششم هجری، [[ابوحامدمحمد غزالی]] و [[فخرالدین رازی]] دو دانشمند اشعری بودند که در تاریخ [[علم کلام]] به طور عام، نقش برجسته‌ای ایفا نموده‌اند. [[فخر رازی]] به خصوص در [[هرات]] نقش اساسی در گسترش [[مباحث کلامی]] داشت.او آرای البته در سدهٔ چهارم هجری نیز، جمعی از [[عالمان اشعری ]]، مذهب خود را در خارج از [[خراسان]] منتشر ساخته و در بخش‌های گوناگون [[عراق]]، [[حجاز]] و [[شام]] به تبلیغ پرداخته‌اند که از جمله می‌توان به اجمال [[ابوذر هروی]] ساکن [[مکه]]، [[ابوجعفر سمنانی]] ساکن [[بغداد]] و [[موصل]] و همچنین [[ابوالفتح سلیم بن ایوب رازی]] در [[صور]] اشاره کرد. * '''گسترش مذهب اشعری در غرب اسلامی''':در دو کتابش، الابانه گسترش [[مذهب اشعری]] در [[غرب]] [[جهان اسلام]]، [[قاضی ابوبکر باقلانی]] اساس تبلیغ به شمار می‌رود. [[باقلانی]] از نفوذ اجتماعی قابل ملاحظه‌ای برخوردار بود و اللمع، آمده بود، این نفوذ را در جهت ترویج مذهب اشعری در میان عموم به کار گرفت. [[عضدالدوله بویهی]] او را در سال ۳۷۱ هجری به عنوان [[سفیر]] [[خلافت بغداد]] به [[بیزانس]] فرستاد. [[اشاعره]] در [[بغداد]] آن روزگار، از جمعیت قابل ذکری برخوردار بودند؛ اما با شرح وجود این، قدرت یافتن روزافزون [[حنابله]] در [[بغداد]] اوضاع را برای رشد اشاعره در [[عراق]] نامساعد ساخته بود. در [[شام]] نیز به دلیل حضور و بسط بیشتری مطرح ساخت نفوذ وسیع [[فرقهٔ کرامیه]]، تبلیغ [[اشاعره]] چندان موفقیت آمیز نبود. نفوذ [[مذهب اشعری]] در [[مغرب]] تا [[آفریقا]] ادامه داشت؛ اما [[مصر]] به دلیل دوام پایگاه‌های [[خلافت فاطمی]]، با وجود غلبهٔ مذهب [[شافعی]] و آن [[مالکی]] بر محیط [[اهل سنت]] این منطقه، تا میانهٔ سدهٔ ششم هجری، محیطی مساعد برای ترویج مذهب اشعری نبود. با حذف اقتدار سیاسی [[فاطمیان]]، [[صلاح الدین ایوبی]] بی‌درنگ زمینه را برای رشد مذهب اشعری در قالب یک نظام کلامی انسجام بخشید[[مصر]] فراهم نمود. <ref>مکتب اشاعره، سایت ویکی فقه. </ref>