== ابن سینا ==

الف. نفس نباتی شامل سه قوه است:

* مولده (برای بقای نوع)

قوه‌ی مدرکه از نظر ابن سینا بر دو قسم است: حواس ظاهره و حواس باطنه. که ابن سینا هر یک از این حواس را مشتمل بر پنج حس یا قوه می‌داند. حواس ظاهره شامل قوای بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و بساوایی است که قوه‌ی بساوایی بین چند چیز فرق می‌گذارد ازجمله بین گرمی و سردی، بین تر و خشک، بین سخت و نرم، بین زبری و صافی.

4. قوه‌ی وهم: که آن را متوهمه و واهمه و وهمیه نیز خوانده‌اند. کار این قوه آن است که معانی غیر محسوسه را، که در محسوسات جزئیه موجود است، درک می‌کند.

قوه‌ی محرکه از نظر ابن سینا بر دو قسم است: باعثه و فاعله. یعنی یا محرکه است به نحوی که باعث حرکت می‌شود یا محرک است به نحوی که فاعل حرکت می‌شود. به عبارت دیگر، یا به صورت انگیزه عمل می‌کند مانند شوق یا به عمل و رفتار منتهی می‌شود مانند نیرویی که در اندام‌ها به وجود می‌آید تا حرکت را پدید آورد.

عقل عملی آن است که اخلاق از آن آید و استنباط صناعات کار او باشد و هر گاه بر شهوت و غضب و دیگر قوه‌های بدنی چیره شود، از وی اخلاق نیکو بر آید و هر گاه که مقهور شهوت و غضب گردد از وی اخلاق بد آید.

ابن سینا برای عقل نظری یا نفس ناطقه چهار مرتبه قائل شده که عبارت‌اند از:

3. عقل بالفعل: زمانی است که عقل به یاری معقولات اولیه و بدیهی، خود را به درک معقولات ثانوی، که اکتسابیاند می‌رساند. این معلومات در نفس انسان ذخیره می‌شوند و خود فرد نیز به این آگاهی‌ها وقوف دارد.

== کندی ==

::::::کندی از دو قوه‌ی غضبیه و شهویه در کتاب الاشیاء و رسوم‌ها نام می‌برد و آن دو را جمعاً غلبیه می‌نامد. غلبیه قوه‌ای است که برخی اوقات آدمی را برمیانگیزد و به کارهای بزرگ وا می‌دارد.

کندی عقل را بدین ترتیب تقسیم‌بندی می‌کند:

# عقل بالفعل

# عقلی که در نفس از قوه به سوی فعلیت می‌رود.

== فارابی ==

د. قوه ناطقه: به وسیله‌ی این قوه، ادراک معقولات میسر گردیده و میان زشت، زیبا فرق گذارده می‌شود و نیز به یاری آن آدمی صناعات و علوم را فرا می‌گیرد.

همچنین فارابی برای عقل نظری سه مرتبه‌ی زیر را قائل است.

الف) قوای محرکه: مشتمل بر قوای باعثه، یعنی قوایی که باعث حرکت است و قوای مباشره، یعنی قوایی که مباشر حرکت است، باعثه همان قوه‌ی نزوعیه یا شوقیه است. غزالی قوه‌ی باعثه یا نزوعیه را بر دو قسم می‌داند و در تعریف باعثه می‌گوید: «قوه‌ای است که به جلب موافق نافع، چون شهوت برمیانگیزد و از سوی مخالف دفع مضرت می‌کند، چون غضب». از قوه‌ی باعثه به اراده نیز تعبیر می‌شود.

غزالی در بحث از قوای نفس، تقسیم دیگری نیز عرضه کرده و می‌گوید که از خصوصیات نفس، ادراک معلوماتی است که غایب‌اند.

==پانویس==

{{پانویس}}