اعتزال به معنای کناره‌گیری است. در فرهنگ [[اسلام]]، دو گروه به این نام خوانده شده‌اند. بنابر آنچه نوبختی آورده است، نام معتزله نخستین بار بر یک گروه سیاسی اطلاق شد. بر طبق این گزارش، پس از آنکه [[امام علی علیه‌السلام]] به خلافت رسید، [[عبدالله بن عمر، عمر]]، [[محمد بن مسلمه انصاری، انصاری]]، [[اسامه بن زید ]] و [[سعد بن ابی وقاص ]] از امام کناره‌گیری کردند و از ستیز با او و نیز از همراهی و حمایت وی در جنگ‌ها خودداری کردند. این دسته را معتزله خواندند و دلیل این نامگذاری، کناره‌گیری آنان از امام و امت اسلامی بود<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،63.</ref>.

برخی معتزله سیاسی را کناره‌گیران از [[امام حسن علیه‌السلام ]] و [[معاویه ]] دانسته‌اند. گروه دیگری که به معتزله معروف شدند دسته‌ای از [[متکلمان ]] به پیشوایی [[واصل بن عطا ]] (۸۰ - ۱۳۱ هـ.ق) بودند. این گروه همان معتزله هستند<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،63.</ref>.

درباره سبب نامیده شدن این گروه به معتزله سخن‌ها گفته‌اند. برخی معتقدند که این نام برخاسته از اعتزال و کناره‌گیری واصل بن عطا از مجلس درس [[حسن بصری ]] است. برخی دیگر اعتزال واصل بن عطا از امت اسلام و مذاهب اسلامی زمان او را سبب این نامگذاری می‌دانند<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،63.</ref>.