زیدیه
نویسنده: مریم حسینی
محتویات
تعریف
زیدیه فرقه ای هستندکه پس از امام علی علیه السلام و امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلامبه امامت زید فرزند امام سجاد علیه السلام قائل هستند وامام سجاد علیه السلام و سایر امامان بعدی اثنی عشریه را تنها به عنوان پیشوایان علم و معرفت میپذیرند.فرقه هایی از زیدیه گرچه امام علی علیه السلام را افضل مردم پس از پیامبر میدانند اما خلافت ابوبکر و عمر را مشروع تلقی میکنند.دلیل ان جواز خلافت مفضول با وجود افضل است.
علت نامگذاری
زید فرزند امام سجاد علیه السلام در نیمه دوم قرن اول و نیمه اول قرن دوم میزیست و بر ضد هشام بن عبدالملک حاکم اموی قیام کرد و به شهادت رسید.امامان معصوم و دانشمندان امامیه زید را له جهت دانش،تقوی و شجاعتش میستایند و به نظر انها زید مدعی امامت نبوده است و تنها به قصد امر به معروف و نهی از منکر و اصلاح امور و واگذاری حکومت به ائمه علیه السلام قیام کرده است و نام این فرقه برگرفته از این شخص یعنی زید فرزند امام سجاد علیه السلام میباشد.
پیدایش
پس از زید،در بین پیروان او دانشمندانی پدید آمدند که به تنظیم عقاید و احکام زیدیه پرداختند و بدین ترتیب، مذهب زیدیه پدید امد.گرچه دانشمندان زیدیه به سیره عملی و نوشته های زید توجه داشتند،اما در عقاید از معتزله و درفقه از مکتب [ابوحنیفه]تاثیر پذیرفتند.
اشخاص مهم
زیدیه پس از امام حسین علیه السلام به امامت امام سجاد علیه السلام و دیگر امامان امامیه که به جهاد علنی نپرداختند اعتقاد ندارند در عوض آنان زید بن علی، یحیی بن زید، محمد بن عبدالله،ابراهیم بن عبدالله و شهید فخر و برخی از فاطمیان را که به جهاد علنی پرداختند امام میداند. منظور از فاطمی کسی است که از طریق پدر به امام حسن و امام حسین علیه السلام که فرزندان حضرت فاطمه علیه السلام هستند برسد، معرفت نسبت به دین و شجاعت نیز از طریق امام است. ابوجارد،زیادبن ابی زیاد و سلیمان بن جریر و حسن بن صالح بن حیمهم ترین اشخاص فرقه های زیدیه هستند.
دولت های مهم
ندارد.
سیر تاریخی
روابط با خلفا
همانطور که در بررسی عقاید زیدیه خواهیم دید فرقههایی از زیدیه اگرچه امام علی علیه السلام را افضل مردم پس از پیامبر صلی الله علیه میدانند اما خلافت ابوبکر و عمر را مشروع تلقی میکنند دلیل آنها جواز خلافت مفضول با وجود افضل است در کتابهای فرق و مذاهب،اهل سنت به زید نسبت میدهند و دلیل آنها گزارشی است که در برخی کتابهای تاریخی ذکر شده است این گزارش بر طبق نقل ابن اثیر چنین است پس از خروج زید جماعتی از سران بیعت کننده با زید نظر او را درباره ابوبکرو عمر جویا شدند زید در پاسخ گفت خداوند آن دو را رحمت کند من از اهل بیتم چیزی جز نیکی درباره آنها نشنیدم بیشترین چیزی که در اینجا وجود دارد این است که ما نسبت به خلافت از همه مردم سزاوارتر بودیم ولی ما را از آن محروم کردند و این عمل نظر ما باعث کفر آنها نمیشود و آنها به عدالت و بر طبق کتاب و سنت رفتار کردند بیعت کنندگان پرسیدند اگر آن دو ظالم نبودند پس اینها(بنی امیه) نیز ظالم نیستند زید در پاسخ گفت: اینها ان دو نیستند اینان به ما و به شما و به خودشان ظلم میکنند و من شما را به کتاب خدا و سنت پیامبر،برپا داشتن سنتها و از میان بردن بدعتها دعوت میکنم اگر اجابت کردید به سعادت میرسید و الا من وکیل و سرپرست شما نیستم در این حال گروهی از زید جدا شدند و بیعتش را شکستند.
سقوط و انزوا
زیدیه موفق شدند در مراکش و طبرستان و یمن حکومتهایی تشکیل دهند که دیرپاترین آنها دولت زیدیه در یمن است که در سال ۲۸۸ هجری قمری توسط یحیی از نوادگان امام حسن علیه السلام ملقب به الهادی الی الحق تاسیس شد و تا سال ۱۳۸۲ که حکومت جمهوری پایگاه زیدیه کشور یمن است.
انشعابات
مهمترین فرقههای زیدیه را معمولاً سه فرقه جارودیه سلیمانیهو صالحیهدانستهاند که در اینجا به اختصار به شرح آنان خواهیم پرداخت ۱_جارودیه: گروه پیروان ابوجاررد زیاد بن ابی زیاد ملقب به سرحوب هستند که گاهی سرحوبیه یز نامیده میشوند ابوجارود ابتدا از اصحاب امام باقر و امام صادق علیه السلام بود اما بعدها به زید پیوست بلکه پیامبر اوصاف امام بر حق را بیان کرده و این اوصاف تنها بر علی علیه السلام منطبق است و مردم به دلیل تعیین دیگران برای خلافت گمراه شدند این اعتقاد حد وسط میان رای امامیه درباره نسب علی علیه السلام به امامت و و رای اهل سنت در انکار اولویت علی علیه السلام برای چنین منصبی میباشد.
۲_سلیمانیه: این فرقه پیرو سلیمان بن جریر هستند و معتقدند امام به وسیله شورا و توسط مردم انتخاب میشود و مردم میتوانند فرد افضل را کنار گذاشته و فرد مفصول را انتخاب کنند و لذا خلافت ابوبکر و عمر صحیح است
۳_صالحیه و بتریه: به پیروان حسن بن صالح بن حی صالحیه میگویند و پیروان کثیرالوا ملقب به ابتر بطریه نامیده میشوند. آنها امامت مفصول را با رضایت افضل قبول دارند آنها همه فرزندان امام علی علیه السلام را که به جهاد علنی قیام کنند امام میدانند
عقایدمهم
امامت
عقیده زیدیه درباره امامت به این صورت است که آنها تنها به سه امام منصوص معتقدند و از این رو میتوان آنها را شیعه سه امامی دانست
شرایط امامت
یکی از این شرایط جهاد علنی و مبارزه مسلحانه با ستمگران است از همین جااست که زیدیه پس از امام حسین علیه السلام به امامت امام سجاد علیه السلام و دیگر امامان امامیه که به جهت جهاد علنی نپرداختند اعتقاد ندارند در عوض آنان زید بن علی پرداختند امام میدانند. از نظر آنان شرط دوم امام فاطمی بودن است منظور از فاطمی کسی است که از طریق پدر به امام حسن و امام حسین که فرزندان حضرت زهرا هستند برسد.
خاتمیت
جارودیه درباره آخرین امام نیز با یکدیگر اختلاف دارند گروهی معتقدند محمد بن عبدالله بن حسنامام غایب و آخرین امام است گروه دیگر محمد بن قاسم را دارای این مقام میدانند و گروه سوم یحیی بن عمر را.
همچنین بغدادی میگوید: هر سه فرقه زیدیه مانند خوارج معتقدند که مرتکبین کبیره خالد رد آتش جهنم اند.
پراکندگی جمعیت
زیدیه موفق شدند در مراکش و طبرستان و یمن حکومتهای تشکیل دهند امروزه مهمترین پایگاه زیدیه کشور یمن است.
