اباضیه

نویسنده:مهلا سلطانی

اباضیه

اباضیه یا اباضی‌گری یکی از مذاهب اسلام است که برخی معتقدند از جریان خوارج نشأت گرفته‌است. گفته شده این فرقه از کهن‌ترین مذاهب اسلامی و تنها گروه باقی‌مانده از خوارج است.نام این مکتب از نام عبدالله بن اباض تمیمی نخستین پیشوای آن گرفته شده‌است. پیدایش منابع، آغاز فعالیت و پیدایش اباضیه را، شوال سال ۳۷هجری، و پس از جنگ صفین با انتخاب عبداللّه بن وهب راسبی به عنوان امام یا خلیفه و با شعار «حکمی جز حکم خدا نیست» اعلام می‌دارند.

پیدایش

پس از کشته شدن ابوبلال، ابن زیاد به قصد ریشه‌کن کردن خوارج با شدت بیش‌تری به قلع و قمع آنان ادامه داد. متقابلاً خوارج هم به قصد جهاد در بصره گرد آمدند، و در میان آنان رهبران قوم همچون نافع بن ازرق، عبدالله بن صفار و ابن اباض حاضر بودند و ظاهراً نافع نسبت به دیگران ریاستی داشت. در همین ایام عبدالله بن زبیر در مکه قیام و ادعای خلافت کرده بود. به پیشنهاد نافع، در سال ۶۴ق آنان در کنار ابن زبیر برابر سپاه شام جنگیدند و پیروز شدند پس از نبرد، خوارج از باور ابن زبیر پرس و جو کردند. ابن زبیر اگرچه پیش از نبرد، خود را موافق آنان نشان داده بود، اما با احساس بی‌نیازی از خوارج، عثمان و طلحه و زبیر را ستود و از خوارج تبری جست و خوارج از او جدا شدند. آغاز فعالیت و پیدایش اباضیه را، شوال سال ۳۷هجری، و پس از جنگ صفین با انتخاب عبداللّه بن وهب راسبی به عنوان امام یا خلیفه و با شعار «حکمی جز حکم خدا نیست» اعلام می‌دارند

بزرگان اباضی گری

شیخ علی یحی معمر دکتر عمرو خلیفه نامی شیخ ابراهیم بیوض شیخ ابوالیقضان ابراهیم مجاهد سلیمان بارونی شیخ احمد خلیلی شیخ ابواسحق ابراهیم اطفیش

اعتقادات اباضیه

اباضیه در پی کج‌فهمی‌های خود با نص صریح قرآن نیز مخالف هستند؛ در حالی که قرآن کریم بین ایمان و اسلام تفاوت نهاده است و می‌فرماید: «قالَتِ الاَعْرابُ آمَنّا قُلْ لَم تُؤمِنوا وَلکِنْ قولوا اَسْلَمْنا»؛ «اعراب گفتند ایمان آوردیم، بگو ایمان نیاورده‌اید؛ بلکه بگویید: اسلام آوردیم...» ایمان و اسلام را هم معنی و مترادف می‌شمرند. ایمان اسلام است و اسلام ایمان بنده‌ای مؤمن نمی‌شود؛ جیطالی، اسماعیل بن موسی، قناطر الخیرات، ج۱، ص۲۸۱. عمان، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. مگر آنکه به چهار شهادت ایمان بیاورد: شهادت به وحدانیت خدا، به رسالت پیامبر اکرم (صلي‌الله‌عليه‌وآله) از جانب خدا، به رستاخیز پس از مرگ و به قَدَر. هرگاه بنده‌ای این چهار شهادت را به زبان آورد، ایمان او از نظر مردم کامل است.

پراکندگی جمعیت

عمان: بزرگترین جمعیت اباضیه در عمان متمرکز است و این مذهب به عنوان مذهب غالب در این کشور شناخته می‌شود. شمال آفریقا: جوامع کوچکتری از اباضیه در مناطقی از شمال آفریقا، به ویژه در الجزایر (به طور خاص در منطقه وادی مزاب)، لیبی (جبل نفوسه) و تونس (جزیره جربه) وجود دارند. آفریقای شرقی: جمعیت‌های پراکنده‌تری نیز در آفریقای شرقی، به ویژه در زنگبار یافت می‌شوند.

جستار های وابسته

• فرق اسلامی
• اهل حدیث
• خوارج

منابع تکمیلی

الإباضیة فی موکب التاریخ؛علی یحیی معمر. الفرق الإسلامیة؛ (ذیل کتاب شرح المواقف للکرمانی). الملل و النحل؛ شهرستانی. الإباضیة بین الفرق الإسلامیة؛علی یحیی معمر.