automoderated، دیوانسالاران، developer، مدیران
۸٬۸۱۱
ویرایش
تغییرات
صفحهای تازه حاوی «'''امامیه''' یا '''شیعه دوازدهامامی''' یا '''شیعه اثناعَشَری''' بزرگترین شاخه از...» ایجاد کرد
'''امامیه''' یا '''شیعه دوازدهامامی''' یا '''شیعه اثناعَشَری''' بزرگترین شاخه از [[شیعه|مذهب شیعه]] است. به باور شیعیان امامی، رهبری جامعه پس از [[پیامبر]] بر عهده [[امام]] است و امام از سوی خدا تعیین میشود. شیعیان امامی بر پایه احادیثی چون [[حدیث غدیر]]، [[امام علی علیهالسلام|علی بن ابیطالب]] را جانشین [[پیامبر اسلام(ص)]] و نخستین امام میدانند، به [[دوازده امام]] اعتقاد دارند و بر این باورند که امام دوازدهم، [[مهدی]]، زنده است و در [[غیبت امام مهدی(عج)| غیبت]] به سر میبرد. [[زیدیه]] و [[اسماعیلیه]]، دو فرقه دیگر شیعه، به همه دوازدهامام موردنظر شیعیان امامیه باور ندارند و همچنین شمار امامان را محدود به دوازده تن نمیدانند.
اصول اعتقادی شیعیان امامی پنج چیز است؛ آنها مانند دیگر مسلمانان، [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] را [[اصول دین]] خود میدانند و افزون بر آن، به دو اصل [[امامت]] و [[عدل]] اعتقاد دارند که آنها را از [[اهلسنت]] جدا میسازد.
شیعیان امامیه بسیاری از امور زندگی چون عبادتها، معاملات و پرداخت وجوهات شرعی را طبق احکام شرعی انجام میدهند. آنها برای اندیشههای [[کلام|کلامی]]، [[فقه|فقهی]]، [[اخلاق|اخلاقی]] و... خود، به چهار منبع [[قرآن]]، [[روایات]] پیامبر اسلام(ص) و [[امامان شیعه| دوازده امام]]، و همچنین [[عقل]] و [[اجماع]] استناد میکنند. [[شیخ طوسی]]، [[علامه حلی]] و [[شیخ مرتضی انصاری]] از برجستهترین [[فقیه|فقیهان]] و [[شیخ مفید]]، [[خواجه نصیر الدین طوسی]] و [[علامه حلی]] از [[متکلم|متکلمان]] معروف امامیه هستند.
در سال ۹۰۷ق، [[شاه اسماعیل]] با تأسیس حکومت [[صفویان|صفویه]] مذهب امامیه را در [[ایران]] رسمی کرد. این حکومت نقش زیاد در گسترش مذهب امامیه در ایران داشت. [[جمهوری اسلامی ایران]] نظام سیاسی فعلی کشور [[ایران]] است که خود را متکی به [[اصول مذهب شیعه|اصول مذهب]] و [[فقه]] شیعه دوازدهامامی معرفی میکند.
[[عید غدیر]]، میلاد [[علی بن ابیطالب]]، میلاد [[حضرت فاطمه(س)|فاطمه دختر پیامبر]] و [[نیمه شعبان]]، مهمترین اعیاد مذهبی ویژه شیعیان امامی است. [[سوگواری|عزاداری]] برای [[معصومان]] بهویژه سوگواری برای [[امام حسین(ع)|حسین بن علی]] و یارانش در [[ماه محرم]] از دیگر مناسک مهم آنها است.
آمار دقیقی از شمار شیعیان دوازدهامامی جهان در دست نیست و آمار موجود، شیعیان زیدی و اسماعیلی را هم شامل میشود. جمعیت شیعیان جهان بنابر برخی آمارها بین ۱۵۴ تا ۲۰۰ میلیون نفر، برابر با ۱۰ تا ۱۳ درصد مسلمانان جهان و بنابر برخی دیگر از آمارها، بیش از سیصد میلیون، یعنی ۱۹ درصد جمعیت مسلمانان جهان برآورد شده است. بیشتر شیعیان، یعنی بین ۶۸ تا ۸۰ درصد آنان، در چهار کشور [[ایران]]، [[عراق]]، [[پاکستان]] و [[هند]] زندگی میکنند.
==تاریخچه پیدایش==
درباره تاریخ پیدایش شیعه، دیدگاههای متفاوتی وجود دارد؛ از جمله از زمان حیات [[پیامبر اسلام(ص)]]، پس از ماجرای [[سقیفه]]، بعد از [[قتل عثمان]] و پس از [[ماجرای حکمیت]] به عنوان تاریخ پیدایش شیعه نام برده شده است.<ref>محرمی، تاریخ تشیع، ۱۳۸۲ش، ۴۳، ۴۴؛ گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تشیع، ۱۳۸۹ش، ۲۰-۲۲؛ فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۴۹-۵۳.</ref> بهباور سید محمدحسین طباطبایی، فیلسوف و مفسر قرن چهاردهم قمری، آغاز پیدایش شیعه که در ابتدا «شیعه علی» خوانده میشدند، از زمان حیات پیامبر اسلام بوده است.<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۲۵.</ref>
تا چند قرن پس از پیدایش [[اسلام]]، واژه شیعه تنها درباره کسانی که به امامت الهی [[ائمه]] اعتقاد داشتند، به کار نمیرفت؛ بلکه به دوستداران [[اهل بیت]] یا کسانی که [[حضرت علی(ع)]] را بر عثمان مقدم میدانستند هم شیعه علی میگفتند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، ۱۳۹۰ش، ص۲۲، ۲۷.</ref> بیشتر اصحاب اهل بیت(ع)، جزو دو دسته اخیر بودند.<ref>فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۶۱.</ref>
گفتهاند که از زمان حضرت علی(ع) هم شیعه اعتقادی وجود داشته است؛ یعنی برخی از پیروان وی، معتقد بودند که او از سوی خداوند به امامت منصوب شده است.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، ۱۳۹۰ش، ص۲۹، ۳۰.</ref> البته شمار این گروه بسیار اندک بود.<ref>فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۶۱.</ref>
در دوره [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] هم با آنکه تعداد شیعیان امامی بیشتر شد، هنوز به اندازهای نمیرسید که بتوان آنها را فرقه دینی نامید.<ref>فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۶۳-۶۵.</ref> در آن زمان اهل بیتْ شیعیان و دوستداران فراوانی داشتند، ولی برخی [[روایات]] شمار کسانی که برای اهلبیت منصب الهی قائل بودند، کمتر از پنجاه نفر هم میدانند.<ref>فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۶۲.</ref>
از اواخر [[قرن سوم قمری]]، شیعه امامی از دیگر فرقههای شیعی متمایز شد. پس از شهادت [[امام حسن عسکری(ع)]]، گروهی از شیعیان که معتقد بودند زمین هیچگاه بدون [[امام]] باقی نمیماند، به وجود [[امام دوازدهم]] و [[غیبت امام زمان (عج)|غیبت]] او اعتقاد پیدا کردند. این گروه به شیعه امامی یا دوازدهامامی شناخته شدند.<ref>فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۱۰۹، ۱۱۰.</ref> از این زمان به تدریج، شمار این فرقه شیعه زیاد شد؛ به گونهای که به گفته [[شیخ مفید]]، در زمان او یعنی سال ۳۷۳ق، تشیع دوازده امامی، بیشترین پیروان را در میان دیگر فرقههای شیعه داشته است.<ref>سید مرتضی، الفصول المختاره، ۱۴۱۳ق، ص۳۲۱.</ref>
==باورها==
اصول اعتقادی شیعیان امامی پنج چیز است. آنها مانند دیگر مسلمانان، [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] را [[اصول دین]] خود میدانند و افزون بر آن به دو اصل [[امامت]] و [[عدل]] اعتقاد دارند که آنها را از مذهب [[اهل سنت]] جدا میکند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۹۶.</ref> به باور آنها، پس از [[پیامبر]]، لازم است شخصی به نام امام در جایگاه او قرار گیرد و مأموریت او را ادامه دهد. آنها تعیین امام را مانند تعیین پیامبر از سوی خدا میدانند و میگویند: خدا از طریق پیامبر امام را به مردم معرفی میکند.<ref>مصباح یزدی، آموزش عقاید، ۱۳۸۴ش، ص۱۴.</ref>
شیعیان دوازدهامامی، برطبق [[روایت|روایاتی]] که از [[پیامبر اسلام(ص)]] نقل میکنند، معتقدند که او به فرمان خدا، [[امام علی]] را به عنوان جانشین خود و نخستین امام معرفی کرده است.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۷، ۱۹۸.</ref> آنها برپایه احادیثی چون [[حدیث لوح]]، به [[دوازده امام]] اعتقاد دارند.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۷، ۱۹۸.</ref> [[امامان شیعه|امامان دوزادهگانه]] امامیه، به ترتیب عبارتند از:
#[[علی بن ابیطالب]]
#[[امام حسن|حسن بن علی]]
#[[امام حسین|حسین بن علی]]
#[[امام سجاد|علی بن الحسین]](امام سجاد)
#[[امام باقر|محمد بن علی]](امام باقر)
#[[امام صادق|جعفر بن محمد]](امام صادق)
#[[امام کاظم|موسی بن جعفر]](امام کاظم)
#[[امام رضا|علی بن موسی]](امام رضا)
#[[امام جواد|محمد بن علی]](امام جواد)
#[[امام هادی|علی بن محمد]](امام هادی)
#[[امام عسکری| حسن بن علی]](امام عسکری)
#[[امام مهدی| حجة بن الحسن]](امام مهدی)<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۸، ۱۹۹.</ref>
به باور شیعیان دوازدهامامی، امام دوازدهم، [[مهدی]]، زنده است و در [[غیبت کبرا]] به سر میبرد و زمانی [[قیام امام زمان|قیام]] خواهد کرد و عدالت را در زمین برقرار خواهد ساخت.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۲۳۰، ۲۳۱.</ref>
[[عدل]] مانند امامت از [[اصول مذهب شیعه]] است و شیعیان را نیز مانند [[معتزله]] به جهت اعتقاد به آن، [[عدلیه]] میگویند. طبق آموزه عدل، خداوند فیض و رحمت و همچنین بلا و نعمت خود را بر اساس استحقاقهای ذاتی و قبلی میدهد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۹۶.</ref>
کتابهای [[اوائل المقالات]]، [[تصحیح الاعتقاد]]، [[تجرید الاعتقاد]] و [[کشف المراد]]، از مهمترین کتابهای کلامی شیعه امامی است.<ref>کاشفی، کلام شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۲.</ref> [[شیخ مفید]](۳۳۶یا۳۳۸-۴۱۳ق)، [[شیخ طوسی]](۳۸۵-۴۶۰ق)، [[خواجه نصیر الدین طوسی]](۵۹۷-۶۷۲ق) و [[علامه حلی]](۶۴۸-۷۲۶ق) از برجستهترین متکلمان امامیه هستند.<ref>کاشفی، کلام شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۲.</ref>
===تفاوت امامیه با دیگر فرق شیعه===
[[زیدیه]] و [[اسماعیلیه]]، دیگر فرقههای شیعه، همهٔ [[دوازده امام|دوازدهامام]] امامیه را قبول ندارند. آنها همچنین تعداد ائمه را به دوازده تن محدود نمیکنند. زیدیه معتقدند که پیامبر تنها به امامت سه تن یعنی [[امام علی(ع)]]، [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]]، تصریح کرده است.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۸۶.</ref> بعد از آنان در هر زمانی اگر فردی زاهد، شجاع و سخاوتمند از نسل [[حضرت زهراء]]، به درستی قیام کند، امام است.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۶۷.</ref> [[زید بن علی]]، [[یحیی بن زید]]، [[محمد بن عبدالله بن حسن]] (نفس زکیه)، [[ابراهیم بن عبدالله]] و [[شهید فخ]] از جمله امامان زیدیه هستند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۹۰.</ref>
اسماعیلیه امامت امام دوم امامیه یعنی امام حسن مجتبی(ع) را قبول ندارند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۱۹.</ref> امامت دیگر امامان شیعیان امامی را هم تنها تا [[امام صادق(ع)]] میپذیرند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۱۰.</ref> آنان پس از امام صادق(ع) به امامت [[اسماعیل بن جعفر الصادق(ع)|اسماعیل]] فرزند او و محمد پسر اسماعیل، اعتقاد دارند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۱۰.</ref> برطبق مذهب اسماعیلیه [[امامت]] دورههای مختلفی دارد و در هر دوره هفت امام امامت میکنند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۵۱، ۱۵۲.</ref>
==احکام==
در مذهب امامیه، همچون دیگر مذاهب اسلامی، بسیاری از امور زندگی چون [[عبادت|عبادتها]]، [[معاملات]]، پرداخت وجوهات شرعی چون [[خمس]] و [[زکات]]، [[ازدواج]] و تقسیم [[ارث]]، باید بر طبق [[احکام شرعی]] انجام شوند.<ref>مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۶۵-۶۹.</ref> [[قرآن]] و روایاتِ امامان دوازدهگانه، دو منبع اصلی احکام دینی امامیه است.<ref>مظفر، اصول الفقه، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۵۴، ۶۴.</ref> احکام با کمک دانشهایی چون [[درایه]]، [[رجال]]، [[اصول فقه]] و [[فقه]] به دست میآید.<ref>مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۷۶، ۳۲۳-۳۳۰.</ref>
کتابهای [[شرایع الاسلام]]، [[اللمعة الدمشقیة]]، [[شرح لمعه]]، [[جواهر الکلام]]، [[مکاسب]] و [[العروة الوثقی]] از مشهورترین کتابهای فقهی شیعه امامی است.<ref>مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۶۱-۲۶۴.</ref> [[شیخ طوسی]]، [[محقق حلی]]، [[علامه حلی]]، [[شهید اول]]، [[شهید ثانی]]، [[جعفر کاشف الغطاء|کاشف الغطاء]]، [[میرزای قمی]] و [[شیخ مرتضی انصاری]] هم از برجستهترین فقیهان این مذهب هستند.<ref>مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۶۰-۲۶۴.</ref>
===مرجع تقلید===
امروزه احکام شرعی در کتابهایی به نام [[توضیح المسائل]]، ارائه میگردد که توسط مراجع تقلید نوشته میشوند.<ref>یزدانی، «مروری بر رسالههای عملیه»، ص۲۹۲.</ref> مرجع تقلید [[مجتهد|مجتهدی]] است که دیگران از او تقلید میکنند؛ یعنی اعمال دینی خود را براساس نظریات فقهی ([[فتوا|فتاوای]]) او انجام میدهند و وجوهات شرعی خود را به او یا نمایندگانش میپردازند.<ref>رحمانستایش، «تقلید ۱»، ص۷۸۹.</ref>
==مناسک مذهبی==
افزون بر [[عید فطر]]، [[عید قربان]]، [[عید مبعث]] و میلاد [[حضرت محمد صلي الله عليه و آله و سلم|پیامبر(ص)]] که اعیاد دینی همه مسلمانان هستند، [[عید غدیر]]، میلاد [[امام علی(ع)]]، میلاد [[حضرت فاطمه(س)]] و [[نیمه شعبان]] مهمترین عیدهای مذهبی شیعیان امامی است. آنها میلاد دیگر ائمه خود را نیز جشن میگیرند.<ref>موسیپور، «جشنهای جهان اسلام»، ص۳۷۳-۳۷۶.</ref>
در مذهب امامیه برای هر یک از اعیاد، اعمال مذهبیِ خاصی توصیه شده است؛ برای مثال، در روز عید قربان، اعمالی مانند [[غسل]]، [[نماز عید قربان]]، [[قربانی|قربانیکردن]]، زیارت [[امام حسین (ع)]] و خواندن [[دعای ندبه]] [[مستحب]] است.<ref> مجلسی، زادالمعاد، ۱۳۸۹ش، ص۴۲۶، ۴۲۷.</ref>
شیعیان در برخی از روزهای سال، برای ابراز محبت به معصومان و اظهار غم و اندوه در مصیبت آنان، مراسم [[سوگواری|عزاداری]] برگزار میکنند.<ref>مظاهری، «عزاداری»، ص۳۴۵.</ref> بیشتر عزاداریهای شیعیان در سوگ امام حسین و یارانش در [[ماه محرم]] انجام میشود. مهمترین آیینهای سوگواری شیعیان در [[دهه اول محرم]]، [[دهه آخر صفر]]، [[اربعین]] و [[ایام فاطمیه]]، برگزار میشود.
[[زیارت]] پیامبر(ص) و [[اهلبیت(ع)|اهل بیت(ع)]]، از مهمترین آیینهای مذهبی شیعیان امامی است.<ref>فولادی و نوروزی، «جایگاه زیارت در آیین کاتولیک و مذهب شیعه؛ بررسی و مقایسه»، ص۲۹، ۳۰.</ref> آنها همچنین زیارت امامزادهها و دیگر بزرگان و عالمان دینی را مهم میشمارند.<ref>[http://rasekhoon.net/article/show/1135735/ مفهوم زیارت و جایگاه آن در فرهنگ اسلامی، سایت راسخون، ۱۳ دی ۱۳۹۴ش، دیدهشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.]</ref> در [[روایات]] شیعه، به نیایش و توسل توصیه فراوان شده و [[دعا|دعاها]] و [[زیارتنامه|زیارتنامههای]] بسیاری معرفی شدهاند.<ref>نگاه کنید به شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، فهرست کتاب.</ref> برخی از مشهورترین دعاها و زیارتنامههای امامیه، عبارت است از: [[دعای کمیل]]<ref>هاشمی اقدم، «اسرارالعارفین با شرح دعای کمیل»، ص۳۲.</ref>، [[دعای عرفه|دعای عَرَفه]]<ref>محلاتی، «بررسی تطبیقی دعای عرفه امام حسین و امام سجاد»، ص۱۰۷.</ref>، [[دعای ندبه|دعای نُدبه]]<ref>ر.ک: مهدیپور، «با دعای ندبه در پگاه جمعه»</ref>، [[مناجات شعبانیه]]،<ref>حیدرزاده، «در محضر مناجات شعبانیه»، ص۱۶۰.</ref> [[دعای توسل]]،<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/5893925 فضیلت و کیفیت دعای توسل، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، ۲۲ آذر ۱۳۹۵، دیدهشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۶.]</ref> [[زیارت عاشورا]]،<ref>رضایی، « پژوهشی در اسناد و نسخه های زیارت عاشورا»، ۱۵۳.</ref> [[زیارت جامعه کبیره]]<ref>نجفی، «نگرشى موضوعى بر زیارت جامعه کبیره» ص۱۵۰.</ref> و [[زیارت امین الله]].<ref>نگاه کنید به شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، ذیل زیارت امین الله.</ref>
==منابع اندیشه امامیه==
شیعیان برای اندیشههای کلامی، فقهی، اخلاقی و... خود، به چهار منبع [[قرآن]]، [[روایات]] پیامبر و [[ائمه]]، [[عقل]] و [[اجماع]] استناد میکنند.<ref>مظفر، اصول الفقه، ۱۴۳۰ق، ج۱، ۵۱.</ref>
*قرآن
شیعیان امامی قرآن را نخستین و مهمترین منبع آموزههای دینی و معارف میدانند. اهمیت قرآن نزد آنان به گونهای است که اگر روایتی با آن در تضاد باشد، اعتبار نخواهد داشت.<ref>نگاه کنید به ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعهشناسی، ۱۳۹۲ش، ص۱۱۵، ۱۱۶.</ref> به گفته [[محمدهادی معرفت]]، [[شیعیان]] همگی قرآنی را که امروزه در دست است، درست و کامل میدانند.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۴۲.</ref>
*روایات پیامبر و ائمه
امامیه همچون دیگر مذاهب اسلامی سنت [[پیامبر اسلام(ص)]]، یعنی گفتار و رفتار او را حجت میداند.<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعهشناسی، ۱۳۹۲ش، ص۱۱۵، ۱۲۴.</ref> شیعیان امامی بر پایه احادیثی چون [[حدیث ثقلین]] و [[حدیث سفینه]] که به مراجعه به [[اهل بیت(ع)]] و پیروی از آنان امر کردهاند، روایات اهل بیت را هم از منابع اصلی اندیشه دینی خود میدانند.<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعهشناسی، ۱۳۹۲ش، ص۱۱۵، ۱۳۳-۱۳۵.</ref> آنها اهتمام زیاد بر ثبت احادیث پیامبر و [[دوازده امام|ائمه دوازدهگانه]] خود داشتهاند.<ref>مهدوی راد، «سیر انتقال میراث مکتوب شیعه در آینه فهرست ها»، ص۱۴۰.</ref>
مهمترین کتابهای روایی شیعه امامی، [[کافی]]، [[تهذیب الاحکام]]، [[استبصار]] و [[من لایحضر]] هستند که آنها را [[کتب اربعه]] یا [[اصول اربعه]] مینامند.<ref>مؤدب، تاریخ حدیث، ۱۳۸۸ش، ص۸۶.</ref>دیگر [[جوامع حدیثی]] مشهور شیعه عبارت است از: [[الوافی]]، [[بحارالانوار]]، [[وسایل الشیعه]]<ref>مؤدب، تاریخ حدیث، ۱۳۸۸ش، ص۱۲۹.</ref>، [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک]]، [[میزان الحکمه]]، [[جامع احادیث الشیعه]]، [[الحیاة]] و آثار الصادقین.<ref>مؤدب، تاریخ حدیث، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۸-۱۵۲.</ref>
شیعیان هر حدیثی را معتبر نمیدانند. آنان ملاکهایی چون عدم مخالفت با قرآن، مورد اعتمادبودن راویان و [[تواتر]] را در اعتبار احادیث در نظر میگیرند و برای این کار از دانشهایی چون [[درایه]] و [[رجال]] بهره میبرند.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ۱۲۸، ۱۲۹.</ref>
*عقل
عقل جایگاه ویژهای در مذهب امامیه دارد. شیعیان امامی برای اثبات [[اصول عقاید]] خود به عقل استناد می کنند.<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعهشناسی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۹.</ref> آنها همچنین عقل را از منابع احکام شرعی میدانند و برخی از قواعد [[فقه|فقهی]] و [[اصول فقه|اصولی]] و [[احکام شرعی]] را با عقل اثبات میکنند.<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعهشناسی، ۱۳۹۲ش، ص۱۴۴، ۱۴۵.</ref>
*اجماع
اجماع از [[ادله اربعه|منابع چهارگانۀ]] [[اجتهاد|استنباط]] احکام شرعی است و در دانش [[اصول فقه]] از جهات گوناگون مورد بحث قرار گرفته است.<ref>نگاه کنید به شیخ انصاری، فرائد الاصول، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۱۷۹-۲۲۹.</ref> فقیهان امامی، برخلاف اهل سنت، اجماع را دلیلی مستقل در کنار [[قرآن]] و [[سنت]] و [[عقل]]، به شمار نمیآورند؛ بلکه آن را از آن رو که از نظر معصوم، خبر میدهد، معتبر میدانند.<ref>مظفر، اصول الفقه، ۱۴۳۰ق، ج۳، ص۱۰۳.</ref>
==حکومتها==
در [[جهان اسلام]] حکومتهای شیعی بسیاری تشکیل شده است که حکومتهای [[علویان طبرستان]]، [[آل بویه]]، [[فاطمیان]]، [[اسماعیلیه]] و [[صفویه]] از آن جملهاند. حکومت علویان را [[زیدیه|زیدیان]] تأسیس کردند،<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولتهای شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۵۱.</ref> حکومتهای فاطمیان و اسماعیلیهٔ الموت بر مذهب [[اسماعیلیه]] بودند؛<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولتهای شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۱۵۵-۱۵۷.</ref> اما درخصوص آل بویه اختلافنظر هست. برخی معتقدند آنها زیدیمذهب بودهاند، جمعی آنها را امامی میدانند و گروهی میگویند در آغاز زیدی مذهب بوده و سپس به مذهب امامیه رو آوردهاند.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولتهای شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۵-۱۳۰.</ref>
سلطان محمد خدابنده مشهور به [[الجایتو|اولجایتو]] (حکومت ۷۰۳-۷۱۶ق) را نخستین حاکمی میدانند که امامیه را مذهب رسمی اعلام و تلاش کرد در سطح وسیعی آن را نشر دهد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ش، ص۶۹۴.</ref> البته وی به علت مخالفتهای تشکیلات دولتی آن روز که بر مذهب اهل سنت بود، از این کار خود عقبنشینی کرد؛ اما همچنان شیعه باقی ماند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ش، ص۶۹۴.</ref>.
از حکومت [[سربداران]] در [[سبزوار]] نیز به عنوان حکومتی شیعی یاد میشود.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۶.</ref> مذهب رهبران و حاکمان سربداران دقیقا معلوم نیست؛ اما مسلم است که رهبران مذهبی آنها صوفیانی بودهاند که گرایشهای شیعی هم داشتهاند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۷-۷۸۰.</ref> بااینهمه [[خواجه علی مؤید]] آخرین حاکم سربداران<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۸.</ref> امامیه را مذهب رسمی دولت خود اعلام کرد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۸۱.</ref>
===صفویان===
[[شاه اسماعیل]] حکومت صفویه را در سال ۹۰۷ق تأسیس و امامیه را مذهب رسمی [[ایران]] اعلام کرد<ref>هاینس، تشیع، ۱۳۸۹ش، ص۱۵۶و۱۵۷. </ref> او و شاهان دیگر صفوی با اقداماتی مانند دعوت از علمای شیعه برای مهاجرت به ایران، تاسیس مراکز و مدارس علمی شیعه در ایران و برگزاری مراسم عزاداری محرم<ref>فروغی، کارکرد مراسم سوگواری عاشورا در رسمی شدن مذهب شیعه، ۶۷-۶۸</ref>، مذهب امامیه را در میان ایرانیان گسترش دادند و ایران را به کشوری کاملاً شیعی تبدیل کردند.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولتهای شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۲۷۶، ۲۷۷.</ref>
===جمهوری اسلامی ایران===
جمهوری اسلامی ایران، پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] در [[۲۲ بهمن]] سال ۱۳۵۷ به رهبری [[امام خمینی]]، در ایران تشکیل شد.<ref>قاسمی و کریمی، «جمهوری اسلامی ایران»، ص۷۶۵.</ref> این نظام سیاسی برپایه [[اصول مذهب شیعه|اصول مذهب]] و [[فقه]] شیعه دوازدهامامی شکل گرفته است.<ref>قاسمی و کریمی، «جمهوری اسلامی ایران»، ص۷۶۶.</ref> [[ولایت فقیه]] مهمترین رکن جمهوری اسلامی ایران است و بر همه قوای حکومتی نظارت دارد.<ref>قاسمی و کریمی، «جمهوری اسلامی ایران»، ص۷۶۸.</ref> برطبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانونهای این کشور در صورتی که با دین [[اسلام]] انطباق نداشته باشند، اعتبار ندارند.<ref>قاسمی و کریمی، «جمهوری اسلامی ایران»، ص۷۶۸.</ref>
==جغرافیا==
آمار دقیقی از شمار شیعیان دوازدهامامی جهان در دست نیست و آمار موجود، شیعیان [[زیدیه|زیدی]] و [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] را هم شامل میشود. در گزارش «انجمن دین و زندگی عمومی پیو»، تعداد شیعیان جهان، بین ۱۵۴ تا ۲۰۰ میلیون نفر تخمین زده شده است که برابر با ۱۰ تا ۱۳ درصد مسلمانان جهان است؛<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۹.</ref> اما مترجم این گزارش، این آمار را غیرواقعی دانسته و جمعیت واقعی شیعیان را بیش از سیصد میلیون، یعنی ۱۹ درصد جمعیت مسلمانان جهان، برآورد کرده است.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۱.</ref>
بیشتر شیعیان، یعنی بین ۶۸ تا ۸۰ درصد آنان، در چهار کشور [[ایران]]، [[عراق]]، [[پاکستان]] و [[هند]] زندگی میکنند. در ایران ۶۶ تا ۷۰ میلیون شیعه زندگی میکنند که برابر با ۳۷ تا ۴۰ درصد کل شیعیان جهان است. هریک از کشورهای پاکستان، هند و عراق هم بیش از ۱۶ میلیون نفر شیعه دارند.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۹.</ref>
در چهار کشور ایران، [[آذربایجان]]، [[بحرین]] و عراق، شیعیان اکثر جمعیت کشور را تشکیل دادهاند.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۲۰.</ref> در مناطقی چون خاورمیانه، شمال آفریقا، منطقه آسیا-اقیانوسیه، [[ترکیه]]، [[یمن]]، [[سوریه]]، [[عربستان سعودی]]، [[آمریکا]] و [[کانادا]] هم شیعه زندگی میکند.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۹، ۲۰.</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
*انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ترجمه محمود تقیزاده داوری، قم، انتشارات شیعهشناسی، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
*انصاری، مرتضی، فرائد الأصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ نهم، ۱۴۲۸ق.
*جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران، از آغاز تا طلوع دولت صفوی، تهران، علم، چاپ چهارم، ۱۳۹۰ش.
* چلونگر، محمدعلی و سیدمسعود شاهمرادی، دولتهای شیعی در تاریخ، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.
*حیدرزاده، عباس، «در محضر مناجات شعبانیه»، فصلنامه علمیفرهنگی پیام، ش۱۰۶، ۱۳۹۰ش.
* رحمانستایش، محمدکاظم، «تقلید ۱»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
*ربانی گلپایگانی، علی، درآمدی به شیعهشناسی، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، چاپ چهارم، ۱۳۹۲ش.
*رضایی، محمدجعفر، « پژوهشی در اسناد و نسخه های زیارت عاشورا»، علوم حدیث، ش۴۹، ۵۰، ۱۳۸۷ش.
*سید مرتضی، الفصول المختاره من العیون و المحاسن، قم، المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
*فروغی،اصغر، کارکرد مراسم سوگواری عاشورا در رسمی شدن مذهب شیعه در زمان صفویه، مجله مشکوه، شماره ۸۱، زمستان ۱۳۸۲
*فولادی، محمد، محمدجواد نوروزی، «جایگاه زیارت در آیین کاتولیک و مذهب شیعه؛ بررسی و مقایسه»، معرفت ادیان، ش۲۵، ۱۳۹۴ش.
*فیاض، عبدالله، پیدایش و گسترش تشیع، ترجمه سیدجواد خاتمی، سبزوار، انتشارات ابن یمین، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
*قمی، عباس، مفاتیح الجنان، قم، نشر اسوه.
*کاشفی، محمدرضا، کلام شیعه ماهیت، مختصات و منابع، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۷ش.
*گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تشیع، قم، مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران، چاپ سوم، ۱۳۸۹ش.
*طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
*طباطبایی، سیدمحمدحسین، شیعه در اسلام، قم، اسماعیلیان، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
*مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، قم، جلوه کمال، ۱۳۸۹ش.
*محرمی، غلامحسن، تاریخ تشیع از آغاز تا پایان غیبت صغری، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
*محلاتی، حیدر «بررسی تطبیقی دعای عرفه امام حسین و امام سجاد»، آیت بوستان، ش۱، ۱۳۹۵.
*محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام مهدى« عجل الله فرجه» بر پايه قرآن، حديث و تاريخ، مترجم: مسعودى، عبدالهادى، ناشر: موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، سازمان چاپ و نشر، قم، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
*مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، تهران، امیرکبیر، چاپ هجدهم، ۱۳۸۴ش.
*مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، چاپ پانزدهم، ۱۳۸۹ش.
*مظاهری، محسن حسام، «عزاداری»، فرهنگ سوگ شیعی، تهران، خیمه، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.
*مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، قم، انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۳۰ق.
*معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
*مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
*مهدوی راد، محمد علی و روح الله شهیدی، «سیر انتقال میراث مکتوب شیعه در آینه فهرستها»، ش۴۴، ۱۳۸۶ش.
*مهدیپور، علیاکبر، «با دعای ندبه در پگاه جمعه»، موعود، ش۱۶، ۱۳۷۸ش.
*نجفی، نفیسه، «نگرشى موضوعى بر زیارت جامعه کبیره»، سفینه، ش۲۶، ۱۳۸۹ش.
*موسیپور، ابراهیم، «جشنهای جهان اسلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵.
*مؤدب، رضا، تاریخ حدیث، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.
*هاشمی اقدم، لعیا، «اسرارالعارفین با شرح دعای کمیل»، کتاب ماه دین، ش۱۲۰، ۲۱۱، ۱۲۲، ۱۳۸۶ش.
*یزدانی، عباس، «مروری بر رساله های عملیه(۲)»، کاوشی نو در فقه، ش۱۵و۱۶، ۱۳۷۷ش.
* هالم، هاینس، تشیع، ترجمه محمدتقی اکبری، قم، نشر ادیان، چاپ دوم، ۱۳۸۹ش
==پیوند به بیرون==
*[https://www.cgie.org.ir/Fa/article/225710/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87 دائره المعارف بزرگ اسلامی]
اصول اعتقادی شیعیان امامی پنج چیز است؛ آنها مانند دیگر مسلمانان، [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] را [[اصول دین]] خود میدانند و افزون بر آن، به دو اصل [[امامت]] و [[عدل]] اعتقاد دارند که آنها را از [[اهلسنت]] جدا میسازد.
شیعیان امامیه بسیاری از امور زندگی چون عبادتها، معاملات و پرداخت وجوهات شرعی را طبق احکام شرعی انجام میدهند. آنها برای اندیشههای [[کلام|کلامی]]، [[فقه|فقهی]]، [[اخلاق|اخلاقی]] و... خود، به چهار منبع [[قرآن]]، [[روایات]] پیامبر اسلام(ص) و [[امامان شیعه| دوازده امام]]، و همچنین [[عقل]] و [[اجماع]] استناد میکنند. [[شیخ طوسی]]، [[علامه حلی]] و [[شیخ مرتضی انصاری]] از برجستهترین [[فقیه|فقیهان]] و [[شیخ مفید]]، [[خواجه نصیر الدین طوسی]] و [[علامه حلی]] از [[متکلم|متکلمان]] معروف امامیه هستند.
در سال ۹۰۷ق، [[شاه اسماعیل]] با تأسیس حکومت [[صفویان|صفویه]] مذهب امامیه را در [[ایران]] رسمی کرد. این حکومت نقش زیاد در گسترش مذهب امامیه در ایران داشت. [[جمهوری اسلامی ایران]] نظام سیاسی فعلی کشور [[ایران]] است که خود را متکی به [[اصول مذهب شیعه|اصول مذهب]] و [[فقه]] شیعه دوازدهامامی معرفی میکند.
[[عید غدیر]]، میلاد [[علی بن ابیطالب]]، میلاد [[حضرت فاطمه(س)|فاطمه دختر پیامبر]] و [[نیمه شعبان]]، مهمترین اعیاد مذهبی ویژه شیعیان امامی است. [[سوگواری|عزاداری]] برای [[معصومان]] بهویژه سوگواری برای [[امام حسین(ع)|حسین بن علی]] و یارانش در [[ماه محرم]] از دیگر مناسک مهم آنها است.
آمار دقیقی از شمار شیعیان دوازدهامامی جهان در دست نیست و آمار موجود، شیعیان زیدی و اسماعیلی را هم شامل میشود. جمعیت شیعیان جهان بنابر برخی آمارها بین ۱۵۴ تا ۲۰۰ میلیون نفر، برابر با ۱۰ تا ۱۳ درصد مسلمانان جهان و بنابر برخی دیگر از آمارها، بیش از سیصد میلیون، یعنی ۱۹ درصد جمعیت مسلمانان جهان برآورد شده است. بیشتر شیعیان، یعنی بین ۶۸ تا ۸۰ درصد آنان، در چهار کشور [[ایران]]، [[عراق]]، [[پاکستان]] و [[هند]] زندگی میکنند.
==تاریخچه پیدایش==
درباره تاریخ پیدایش شیعه، دیدگاههای متفاوتی وجود دارد؛ از جمله از زمان حیات [[پیامبر اسلام(ص)]]، پس از ماجرای [[سقیفه]]، بعد از [[قتل عثمان]] و پس از [[ماجرای حکمیت]] به عنوان تاریخ پیدایش شیعه نام برده شده است.<ref>محرمی، تاریخ تشیع، ۱۳۸۲ش، ۴۳، ۴۴؛ گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تشیع، ۱۳۸۹ش، ۲۰-۲۲؛ فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۴۹-۵۳.</ref> بهباور سید محمدحسین طباطبایی، فیلسوف و مفسر قرن چهاردهم قمری، آغاز پیدایش شیعه که در ابتدا «شیعه علی» خوانده میشدند، از زمان حیات پیامبر اسلام بوده است.<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۲۵.</ref>
تا چند قرن پس از پیدایش [[اسلام]]، واژه شیعه تنها درباره کسانی که به امامت الهی [[ائمه]] اعتقاد داشتند، به کار نمیرفت؛ بلکه به دوستداران [[اهل بیت]] یا کسانی که [[حضرت علی(ع)]] را بر عثمان مقدم میدانستند هم شیعه علی میگفتند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، ۱۳۹۰ش، ص۲۲، ۲۷.</ref> بیشتر اصحاب اهل بیت(ع)، جزو دو دسته اخیر بودند.<ref>فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۶۱.</ref>
گفتهاند که از زمان حضرت علی(ع) هم شیعه اعتقادی وجود داشته است؛ یعنی برخی از پیروان وی، معتقد بودند که او از سوی خداوند به امامت منصوب شده است.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، ۱۳۹۰ش، ص۲۹، ۳۰.</ref> البته شمار این گروه بسیار اندک بود.<ref>فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۶۱.</ref>
در دوره [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] هم با آنکه تعداد شیعیان امامی بیشتر شد، هنوز به اندازهای نمیرسید که بتوان آنها را فرقه دینی نامید.<ref>فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۶۳-۶۵.</ref> در آن زمان اهل بیتْ شیعیان و دوستداران فراوانی داشتند، ولی برخی [[روایات]] شمار کسانی که برای اهلبیت منصب الهی قائل بودند، کمتر از پنجاه نفر هم میدانند.<ref>فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۶۲.</ref>
از اواخر [[قرن سوم قمری]]، شیعه امامی از دیگر فرقههای شیعی متمایز شد. پس از شهادت [[امام حسن عسکری(ع)]]، گروهی از شیعیان که معتقد بودند زمین هیچگاه بدون [[امام]] باقی نمیماند، به وجود [[امام دوازدهم]] و [[غیبت امام زمان (عج)|غیبت]] او اعتقاد پیدا کردند. این گروه به شیعه امامی یا دوازدهامامی شناخته شدند.<ref>فیاض، پیدایش و گسترش تشیع، ۱۳۸۲ش، ص۱۰۹، ۱۱۰.</ref> از این زمان به تدریج، شمار این فرقه شیعه زیاد شد؛ به گونهای که به گفته [[شیخ مفید]]، در زمان او یعنی سال ۳۷۳ق، تشیع دوازده امامی، بیشترین پیروان را در میان دیگر فرقههای شیعه داشته است.<ref>سید مرتضی، الفصول المختاره، ۱۴۱۳ق، ص۳۲۱.</ref>
==باورها==
اصول اعتقادی شیعیان امامی پنج چیز است. آنها مانند دیگر مسلمانان، [[توحید]]، [[نبوت]] و [[معاد]] را [[اصول دین]] خود میدانند و افزون بر آن به دو اصل [[امامت]] و [[عدل]] اعتقاد دارند که آنها را از مذهب [[اهل سنت]] جدا میکند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۹۶.</ref> به باور آنها، پس از [[پیامبر]]، لازم است شخصی به نام امام در جایگاه او قرار گیرد و مأموریت او را ادامه دهد. آنها تعیین امام را مانند تعیین پیامبر از سوی خدا میدانند و میگویند: خدا از طریق پیامبر امام را به مردم معرفی میکند.<ref>مصباح یزدی، آموزش عقاید، ۱۳۸۴ش، ص۱۴.</ref>
شیعیان دوازدهامامی، برطبق [[روایت|روایاتی]] که از [[پیامبر اسلام(ص)]] نقل میکنند، معتقدند که او به فرمان خدا، [[امام علی]] را به عنوان جانشین خود و نخستین امام معرفی کرده است.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۷، ۱۹۸.</ref> آنها برپایه احادیثی چون [[حدیث لوح]]، به [[دوازده امام]] اعتقاد دارند.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۷، ۱۹۸.</ref> [[امامان شیعه|امامان دوزادهگانه]] امامیه، به ترتیب عبارتند از:
#[[علی بن ابیطالب]]
#[[امام حسن|حسن بن علی]]
#[[امام حسین|حسین بن علی]]
#[[امام سجاد|علی بن الحسین]](امام سجاد)
#[[امام باقر|محمد بن علی]](امام باقر)
#[[امام صادق|جعفر بن محمد]](امام صادق)
#[[امام کاظم|موسی بن جعفر]](امام کاظم)
#[[امام رضا|علی بن موسی]](امام رضا)
#[[امام جواد|محمد بن علی]](امام جواد)
#[[امام هادی|علی بن محمد]](امام هادی)
#[[امام عسکری| حسن بن علی]](امام عسکری)
#[[امام مهدی| حجة بن الحسن]](امام مهدی)<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۸، ۱۹۹.</ref>
به باور شیعیان دوازدهامامی، امام دوازدهم، [[مهدی]]، زنده است و در [[غیبت کبرا]] به سر میبرد و زمانی [[قیام امام زمان|قیام]] خواهد کرد و عدالت را در زمین برقرار خواهد ساخت.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۲۳۰، ۲۳۱.</ref>
[[عدل]] مانند امامت از [[اصول مذهب شیعه]] است و شیعیان را نیز مانند [[معتزله]] به جهت اعتقاد به آن، [[عدلیه]] میگویند. طبق آموزه عدل، خداوند فیض و رحمت و همچنین بلا و نعمت خود را بر اساس استحقاقهای ذاتی و قبلی میدهد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۹۶.</ref>
کتابهای [[اوائل المقالات]]، [[تصحیح الاعتقاد]]، [[تجرید الاعتقاد]] و [[کشف المراد]]، از مهمترین کتابهای کلامی شیعه امامی است.<ref>کاشفی، کلام شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۲.</ref> [[شیخ مفید]](۳۳۶یا۳۳۸-۴۱۳ق)، [[شیخ طوسی]](۳۸۵-۴۶۰ق)، [[خواجه نصیر الدین طوسی]](۵۹۷-۶۷۲ق) و [[علامه حلی]](۶۴۸-۷۲۶ق) از برجستهترین متکلمان امامیه هستند.<ref>کاشفی، کلام شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۵۲.</ref>
===تفاوت امامیه با دیگر فرق شیعه===
[[زیدیه]] و [[اسماعیلیه]]، دیگر فرقههای شیعه، همهٔ [[دوازده امام|دوازدهامام]] امامیه را قبول ندارند. آنها همچنین تعداد ائمه را به دوازده تن محدود نمیکنند. زیدیه معتقدند که پیامبر تنها به امامت سه تن یعنی [[امام علی(ع)]]، [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]]، تصریح کرده است.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۸۶.</ref> بعد از آنان در هر زمانی اگر فردی زاهد، شجاع و سخاوتمند از نسل [[حضرت زهراء]]، به درستی قیام کند، امام است.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۶۷.</ref> [[زید بن علی]]، [[یحیی بن زید]]، [[محمد بن عبدالله بن حسن]] (نفس زکیه)، [[ابراهیم بن عبدالله]] و [[شهید فخ]] از جمله امامان زیدیه هستند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۹۰.</ref>
اسماعیلیه امامت امام دوم امامیه یعنی امام حسن مجتبی(ع) را قبول ندارند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۱۹.</ref> امامت دیگر امامان شیعیان امامی را هم تنها تا [[امام صادق(ع)]] میپذیرند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۱۰.</ref> آنان پس از امام صادق(ع) به امامت [[اسماعیل بن جعفر الصادق(ع)|اسماعیل]] فرزند او و محمد پسر اسماعیل، اعتقاد دارند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۱۰.</ref> برطبق مذهب اسماعیلیه [[امامت]] دورههای مختلفی دارد و در هر دوره هفت امام امامت میکنند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۵۱، ۱۵۲.</ref>
==احکام==
در مذهب امامیه، همچون دیگر مذاهب اسلامی، بسیاری از امور زندگی چون [[عبادت|عبادتها]]، [[معاملات]]، پرداخت وجوهات شرعی چون [[خمس]] و [[زکات]]، [[ازدواج]] و تقسیم [[ارث]]، باید بر طبق [[احکام شرعی]] انجام شوند.<ref>مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۶۵-۶۹.</ref> [[قرآن]] و روایاتِ امامان دوازدهگانه، دو منبع اصلی احکام دینی امامیه است.<ref>مظفر، اصول الفقه، ۱۴۳۰ق، ج۱، ص۵۴، ۶۴.</ref> احکام با کمک دانشهایی چون [[درایه]]، [[رجال]]، [[اصول فقه]] و [[فقه]] به دست میآید.<ref>مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۷۶، ۳۲۳-۳۳۰.</ref>
کتابهای [[شرایع الاسلام]]، [[اللمعة الدمشقیة]]، [[شرح لمعه]]، [[جواهر الکلام]]، [[مکاسب]] و [[العروة الوثقی]] از مشهورترین کتابهای فقهی شیعه امامی است.<ref>مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۶۱-۲۶۴.</ref> [[شیخ طوسی]]، [[محقق حلی]]، [[علامه حلی]]، [[شهید اول]]، [[شهید ثانی]]، [[جعفر کاشف الغطاء|کاشف الغطاء]]، [[میرزای قمی]] و [[شیخ مرتضی انصاری]] هم از برجستهترین فقیهان این مذهب هستند.<ref>مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۶۰-۲۶۴.</ref>
===مرجع تقلید===
امروزه احکام شرعی در کتابهایی به نام [[توضیح المسائل]]، ارائه میگردد که توسط مراجع تقلید نوشته میشوند.<ref>یزدانی، «مروری بر رسالههای عملیه»، ص۲۹۲.</ref> مرجع تقلید [[مجتهد|مجتهدی]] است که دیگران از او تقلید میکنند؛ یعنی اعمال دینی خود را براساس نظریات فقهی ([[فتوا|فتاوای]]) او انجام میدهند و وجوهات شرعی خود را به او یا نمایندگانش میپردازند.<ref>رحمانستایش، «تقلید ۱»، ص۷۸۹.</ref>
==مناسک مذهبی==
افزون بر [[عید فطر]]، [[عید قربان]]، [[عید مبعث]] و میلاد [[حضرت محمد صلي الله عليه و آله و سلم|پیامبر(ص)]] که اعیاد دینی همه مسلمانان هستند، [[عید غدیر]]، میلاد [[امام علی(ع)]]، میلاد [[حضرت فاطمه(س)]] و [[نیمه شعبان]] مهمترین عیدهای مذهبی شیعیان امامی است. آنها میلاد دیگر ائمه خود را نیز جشن میگیرند.<ref>موسیپور، «جشنهای جهان اسلام»، ص۳۷۳-۳۷۶.</ref>
در مذهب امامیه برای هر یک از اعیاد، اعمال مذهبیِ خاصی توصیه شده است؛ برای مثال، در روز عید قربان، اعمالی مانند [[غسل]]، [[نماز عید قربان]]، [[قربانی|قربانیکردن]]، زیارت [[امام حسین (ع)]] و خواندن [[دعای ندبه]] [[مستحب]] است.<ref> مجلسی، زادالمعاد، ۱۳۸۹ش، ص۴۲۶، ۴۲۷.</ref>
شیعیان در برخی از روزهای سال، برای ابراز محبت به معصومان و اظهار غم و اندوه در مصیبت آنان، مراسم [[سوگواری|عزاداری]] برگزار میکنند.<ref>مظاهری، «عزاداری»، ص۳۴۵.</ref> بیشتر عزاداریهای شیعیان در سوگ امام حسین و یارانش در [[ماه محرم]] انجام میشود. مهمترین آیینهای سوگواری شیعیان در [[دهه اول محرم]]، [[دهه آخر صفر]]، [[اربعین]] و [[ایام فاطمیه]]، برگزار میشود.
[[زیارت]] پیامبر(ص) و [[اهلبیت(ع)|اهل بیت(ع)]]، از مهمترین آیینهای مذهبی شیعیان امامی است.<ref>فولادی و نوروزی، «جایگاه زیارت در آیین کاتولیک و مذهب شیعه؛ بررسی و مقایسه»، ص۲۹، ۳۰.</ref> آنها همچنین زیارت امامزادهها و دیگر بزرگان و عالمان دینی را مهم میشمارند.<ref>[http://rasekhoon.net/article/show/1135735/ مفهوم زیارت و جایگاه آن در فرهنگ اسلامی، سایت راسخون، ۱۳ دی ۱۳۹۴ش، دیدهشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۶ش.]</ref> در [[روایات]] شیعه، به نیایش و توسل توصیه فراوان شده و [[دعا|دعاها]] و [[زیارتنامه|زیارتنامههای]] بسیاری معرفی شدهاند.<ref>نگاه کنید به شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، فهرست کتاب.</ref> برخی از مشهورترین دعاها و زیارتنامههای امامیه، عبارت است از: [[دعای کمیل]]<ref>هاشمی اقدم، «اسرارالعارفین با شرح دعای کمیل»، ص۳۲.</ref>، [[دعای عرفه|دعای عَرَفه]]<ref>محلاتی، «بررسی تطبیقی دعای عرفه امام حسین و امام سجاد»، ص۱۰۷.</ref>، [[دعای ندبه|دعای نُدبه]]<ref>ر.ک: مهدیپور، «با دعای ندبه در پگاه جمعه»</ref>، [[مناجات شعبانیه]]،<ref>حیدرزاده، «در محضر مناجات شعبانیه»، ص۱۶۰.</ref> [[دعای توسل]]،<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/5893925 فضیلت و کیفیت دعای توسل، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، ۲۲ آذر ۱۳۹۵، دیدهشده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۶.]</ref> [[زیارت عاشورا]]،<ref>رضایی، « پژوهشی در اسناد و نسخه های زیارت عاشورا»، ۱۵۳.</ref> [[زیارت جامعه کبیره]]<ref>نجفی، «نگرشى موضوعى بر زیارت جامعه کبیره» ص۱۵۰.</ref> و [[زیارت امین الله]].<ref>نگاه کنید به شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، ذیل زیارت امین الله.</ref>
==منابع اندیشه امامیه==
شیعیان برای اندیشههای کلامی، فقهی، اخلاقی و... خود، به چهار منبع [[قرآن]]، [[روایات]] پیامبر و [[ائمه]]، [[عقل]] و [[اجماع]] استناد میکنند.<ref>مظفر، اصول الفقه، ۱۴۳۰ق، ج۱، ۵۱.</ref>
*قرآن
شیعیان امامی قرآن را نخستین و مهمترین منبع آموزههای دینی و معارف میدانند. اهمیت قرآن نزد آنان به گونهای است که اگر روایتی با آن در تضاد باشد، اعتبار نخواهد داشت.<ref>نگاه کنید به ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعهشناسی، ۱۳۹۲ش، ص۱۱۵، ۱۱۶.</ref> به گفته [[محمدهادی معرفت]]، [[شیعیان]] همگی قرآنی را که امروزه در دست است، درست و کامل میدانند.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۴۲.</ref>
*روایات پیامبر و ائمه
امامیه همچون دیگر مذاهب اسلامی سنت [[پیامبر اسلام(ص)]]، یعنی گفتار و رفتار او را حجت میداند.<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعهشناسی، ۱۳۹۲ش، ص۱۱۵، ۱۲۴.</ref> شیعیان امامی بر پایه احادیثی چون [[حدیث ثقلین]] و [[حدیث سفینه]] که به مراجعه به [[اهل بیت(ع)]] و پیروی از آنان امر کردهاند، روایات اهل بیت را هم از منابع اصلی اندیشه دینی خود میدانند.<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعهشناسی، ۱۳۹۲ش، ص۱۱۵، ۱۳۳-۱۳۵.</ref> آنها اهتمام زیاد بر ثبت احادیث پیامبر و [[دوازده امام|ائمه دوازدهگانه]] خود داشتهاند.<ref>مهدوی راد، «سیر انتقال میراث مکتوب شیعه در آینه فهرست ها»، ص۱۴۰.</ref>
مهمترین کتابهای روایی شیعه امامی، [[کافی]]، [[تهذیب الاحکام]]، [[استبصار]] و [[من لایحضر]] هستند که آنها را [[کتب اربعه]] یا [[اصول اربعه]] مینامند.<ref>مؤدب، تاریخ حدیث، ۱۳۸۸ش، ص۸۶.</ref>دیگر [[جوامع حدیثی]] مشهور شیعه عبارت است از: [[الوافی]]، [[بحارالانوار]]، [[وسایل الشیعه]]<ref>مؤدب، تاریخ حدیث، ۱۳۸۸ش، ص۱۲۹.</ref>، [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک]]، [[میزان الحکمه]]، [[جامع احادیث الشیعه]]، [[الحیاة]] و آثار الصادقین.<ref>مؤدب، تاریخ حدیث، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۸-۱۵۲.</ref>
شیعیان هر حدیثی را معتبر نمیدانند. آنان ملاکهایی چون عدم مخالفت با قرآن، مورد اعتمادبودن راویان و [[تواتر]] را در اعتبار احادیث در نظر میگیرند و برای این کار از دانشهایی چون [[درایه]] و [[رجال]] بهره میبرند.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ۱۲۸، ۱۲۹.</ref>
*عقل
عقل جایگاه ویژهای در مذهب امامیه دارد. شیعیان امامی برای اثبات [[اصول عقاید]] خود به عقل استناد می کنند.<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعهشناسی، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۹.</ref> آنها همچنین عقل را از منابع احکام شرعی میدانند و برخی از قواعد [[فقه|فقهی]] و [[اصول فقه|اصولی]] و [[احکام شرعی]] را با عقل اثبات میکنند.<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعهشناسی، ۱۳۹۲ش، ص۱۴۴، ۱۴۵.</ref>
*اجماع
اجماع از [[ادله اربعه|منابع چهارگانۀ]] [[اجتهاد|استنباط]] احکام شرعی است و در دانش [[اصول فقه]] از جهات گوناگون مورد بحث قرار گرفته است.<ref>نگاه کنید به شیخ انصاری، فرائد الاصول، ۱۴۲۸ق، ج۲، ص۱۷۹-۲۲۹.</ref> فقیهان امامی، برخلاف اهل سنت، اجماع را دلیلی مستقل در کنار [[قرآن]] و [[سنت]] و [[عقل]]، به شمار نمیآورند؛ بلکه آن را از آن رو که از نظر معصوم، خبر میدهد، معتبر میدانند.<ref>مظفر، اصول الفقه، ۱۴۳۰ق، ج۳، ص۱۰۳.</ref>
==حکومتها==
در [[جهان اسلام]] حکومتهای شیعی بسیاری تشکیل شده است که حکومتهای [[علویان طبرستان]]، [[آل بویه]]، [[فاطمیان]]، [[اسماعیلیه]] و [[صفویه]] از آن جملهاند. حکومت علویان را [[زیدیه|زیدیان]] تأسیس کردند،<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولتهای شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۵۱.</ref> حکومتهای فاطمیان و اسماعیلیهٔ الموت بر مذهب [[اسماعیلیه]] بودند؛<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولتهای شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۱۵۵-۱۵۷.</ref> اما درخصوص آل بویه اختلافنظر هست. برخی معتقدند آنها زیدیمذهب بودهاند، جمعی آنها را امامی میدانند و گروهی میگویند در آغاز زیدی مذهب بوده و سپس به مذهب امامیه رو آوردهاند.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولتهای شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۵-۱۳۰.</ref>
سلطان محمد خدابنده مشهور به [[الجایتو|اولجایتو]] (حکومت ۷۰۳-۷۱۶ق) را نخستین حاکمی میدانند که امامیه را مذهب رسمی اعلام و تلاش کرد در سطح وسیعی آن را نشر دهد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ش، ص۶۹۴.</ref> البته وی به علت مخالفتهای تشکیلات دولتی آن روز که بر مذهب اهل سنت بود، از این کار خود عقبنشینی کرد؛ اما همچنان شیعه باقی ماند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ش، ص۶۹۴.</ref>.
از حکومت [[سربداران]] در [[سبزوار]] نیز به عنوان حکومتی شیعی یاد میشود.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۶.</ref> مذهب رهبران و حاکمان سربداران دقیقا معلوم نیست؛ اما مسلم است که رهبران مذهبی آنها صوفیانی بودهاند که گرایشهای شیعی هم داشتهاند.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۷-۷۸۰.</ref> بااینهمه [[خواجه علی مؤید]] آخرین حاکم سربداران<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۷۸.</ref> امامیه را مذهب رسمی دولت خود اعلام کرد.<ref>جعفریان، تاریخ تشیع در ایران (از آغاز تا دولت صفوی)، ۱۳۹۰ ش، ص۷۸۱.</ref>
===صفویان===
[[شاه اسماعیل]] حکومت صفویه را در سال ۹۰۷ق تأسیس و امامیه را مذهب رسمی [[ایران]] اعلام کرد<ref>هاینس، تشیع، ۱۳۸۹ش، ص۱۵۶و۱۵۷. </ref> او و شاهان دیگر صفوی با اقداماتی مانند دعوت از علمای شیعه برای مهاجرت به ایران، تاسیس مراکز و مدارس علمی شیعه در ایران و برگزاری مراسم عزاداری محرم<ref>فروغی، کارکرد مراسم سوگواری عاشورا در رسمی شدن مذهب شیعه، ۶۷-۶۸</ref>، مذهب امامیه را در میان ایرانیان گسترش دادند و ایران را به کشوری کاملاً شیعی تبدیل کردند.<ref>چلونگر و شاهمرادی، دولتهای شیعی در تاریخ، ۱۳۹۵ش، ص۲۷۶، ۲۷۷.</ref>
===جمهوری اسلامی ایران===
جمهوری اسلامی ایران، پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] در [[۲۲ بهمن]] سال ۱۳۵۷ به رهبری [[امام خمینی]]، در ایران تشکیل شد.<ref>قاسمی و کریمی، «جمهوری اسلامی ایران»، ص۷۶۵.</ref> این نظام سیاسی برپایه [[اصول مذهب شیعه|اصول مذهب]] و [[فقه]] شیعه دوازدهامامی شکل گرفته است.<ref>قاسمی و کریمی، «جمهوری اسلامی ایران»، ص۷۶۶.</ref> [[ولایت فقیه]] مهمترین رکن جمهوری اسلامی ایران است و بر همه قوای حکومتی نظارت دارد.<ref>قاسمی و کریمی، «جمهوری اسلامی ایران»، ص۷۶۸.</ref> برطبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانونهای این کشور در صورتی که با دین [[اسلام]] انطباق نداشته باشند، اعتبار ندارند.<ref>قاسمی و کریمی، «جمهوری اسلامی ایران»، ص۷۶۸.</ref>
==جغرافیا==
آمار دقیقی از شمار شیعیان دوازدهامامی جهان در دست نیست و آمار موجود، شیعیان [[زیدیه|زیدی]] و [[اسماعیلیه|اسماعیلی]] را هم شامل میشود. در گزارش «انجمن دین و زندگی عمومی پیو»، تعداد شیعیان جهان، بین ۱۵۴ تا ۲۰۰ میلیون نفر تخمین زده شده است که برابر با ۱۰ تا ۱۳ درصد مسلمانان جهان است؛<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۹.</ref> اما مترجم این گزارش، این آمار را غیرواقعی دانسته و جمعیت واقعی شیعیان را بیش از سیصد میلیون، یعنی ۱۹ درصد جمعیت مسلمانان جهان، برآورد کرده است.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۱.</ref>
بیشتر شیعیان، یعنی بین ۶۸ تا ۸۰ درصد آنان، در چهار کشور [[ایران]]، [[عراق]]، [[پاکستان]] و [[هند]] زندگی میکنند. در ایران ۶۶ تا ۷۰ میلیون شیعه زندگی میکنند که برابر با ۳۷ تا ۴۰ درصد کل شیعیان جهان است. هریک از کشورهای پاکستان، هند و عراق هم بیش از ۱۶ میلیون نفر شیعه دارند.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۹.</ref>
در چهار کشور ایران، [[آذربایجان]]، [[بحرین]] و عراق، شیعیان اکثر جمعیت کشور را تشکیل دادهاند.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۲۰.</ref> در مناطقی چون خاورمیانه، شمال آفریقا، منطقه آسیا-اقیانوسیه، [[ترکیه]]، [[یمن]]، [[سوریه]]، [[عربستان سعودی]]، [[آمریکا]] و [[کانادا]] هم شیعه زندگی میکند.<ref>انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ۱۳۹۳ش، ص۱۹، ۲۰.</ref>
==پانویس==
{{پانویس}}
==منابع==
*انجمن دین و زندگی عمومی پیو، نقشه جمعیت مسلمانان جهان، ترجمه محمود تقیزاده داوری، قم، انتشارات شیعهشناسی، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
*انصاری، مرتضی، فرائد الأصول، قم، مجمع الفکر الاسلامی، چاپ نهم، ۱۴۲۸ق.
*جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران، از آغاز تا طلوع دولت صفوی، تهران، علم، چاپ چهارم، ۱۳۹۰ش.
* چلونگر، محمدعلی و سیدمسعود شاهمرادی، دولتهای شیعی در تاریخ، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.
*حیدرزاده، عباس، «در محضر مناجات شعبانیه»، فصلنامه علمیفرهنگی پیام، ش۱۰۶، ۱۳۹۰ش.
* رحمانستایش، محمدکاظم، «تقلید ۱»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
*ربانی گلپایگانی، علی، درآمدی به شیعهشناسی، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، چاپ چهارم، ۱۳۹۲ش.
*رضایی، محمدجعفر، « پژوهشی در اسناد و نسخه های زیارت عاشورا»، علوم حدیث، ش۴۹، ۵۰، ۱۳۸۷ش.
*سید مرتضی، الفصول المختاره من العیون و المحاسن، قم، المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
*فروغی،اصغر، کارکرد مراسم سوگواری عاشورا در رسمی شدن مذهب شیعه در زمان صفویه، مجله مشکوه، شماره ۸۱، زمستان ۱۳۸۲
*فولادی، محمد، محمدجواد نوروزی، «جایگاه زیارت در آیین کاتولیک و مذهب شیعه؛ بررسی و مقایسه»، معرفت ادیان، ش۲۵، ۱۳۹۴ش.
*فیاض، عبدالله، پیدایش و گسترش تشیع، ترجمه سیدجواد خاتمی، سبزوار، انتشارات ابن یمین، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.
*قمی، عباس، مفاتیح الجنان، قم، نشر اسوه.
*کاشفی، محمدرضا، کلام شیعه ماهیت، مختصات و منابع، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۷ش.
*گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ تشیع، قم، مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران، چاپ سوم، ۱۳۸۹ش.
*طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
*طباطبایی، سیدمحمدحسین، شیعه در اسلام، قم، اسماعیلیان، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
*مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، قم، جلوه کمال، ۱۳۸۹ش.
*محرمی، غلامحسن، تاریخ تشیع از آغاز تا پایان غیبت صغری، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم، ۱۳۸۲ش.
*محلاتی، حیدر «بررسی تطبیقی دعای عرفه امام حسین و امام سجاد»، آیت بوستان، ش۱، ۱۳۹۵.
*محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام مهدى« عجل الله فرجه» بر پايه قرآن، حديث و تاريخ، مترجم: مسعودى، عبدالهادى، ناشر: موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، سازمان چاپ و نشر، قم، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
*مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقاید، تهران، امیرکبیر، چاپ هجدهم، ۱۳۸۴ش.
*مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، چاپ پانزدهم، ۱۳۸۹ش.
*مظاهری، محسن حسام، «عزاداری»، فرهنگ سوگ شیعی، تهران، خیمه، چاپ اول، ۱۳۹۵ش.
*مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، قم، انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۳۰ق.
*معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
*مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
*مهدوی راد، محمد علی و روح الله شهیدی، «سیر انتقال میراث مکتوب شیعه در آینه فهرستها»، ش۴۴، ۱۳۸۶ش.
*مهدیپور، علیاکبر، «با دعای ندبه در پگاه جمعه»، موعود، ش۱۶، ۱۳۷۸ش.
*نجفی، نفیسه، «نگرشى موضوعى بر زیارت جامعه کبیره»، سفینه، ش۲۶، ۱۳۸۹ش.
*موسیپور، ابراهیم، «جشنهای جهان اسلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵.
*مؤدب، رضا، تاریخ حدیث، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، چاپ دوم، ۱۳۸۸ش.
*هاشمی اقدم، لعیا، «اسرارالعارفین با شرح دعای کمیل»، کتاب ماه دین، ش۱۲۰، ۲۱۱، ۱۲۲، ۱۳۸۶ش.
*یزدانی، عباس، «مروری بر رساله های عملیه(۲)»، کاوشی نو در فقه، ش۱۵و۱۶، ۱۳۷۷ش.
* هالم، هاینس، تشیع، ترجمه محمدتقی اکبری، قم، نشر ادیان، چاپ دوم، ۱۳۸۹ش
==پیوند به بیرون==
*[https://www.cgie.org.ir/Fa/article/225710/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87 دائره المعارف بزرگ اسلامی]