==پیدایش==
شهرستانی نخستین جرقههای شکلگیری مکتب اعتزال، به کنارهگیری [[واصل بن عطا]] از حلقه درس [[حسن بصری را به این صورت نقل میکند:<br>شخصی ]] بازمیگردد. بهنقل از [[شهرستانی]]، روزی در مجلس درس حسن بصری از او پرسید: «در روزگار ما جماعتی پیدا شدهاند که درباره حکم مرتکب کبیره را کافر میدانندپرسشی مطرح شد. این گروه "گروهی چون [[خوارج|وعیدیه]]" (خوارجوعیدیه) نام دارند. جمع دیگر معتقدند که گناه به ایمان آسیبی نمیرساند. این گروه "او را کافر میدانستند و [[مرجئه]]" هستندبر این باور بودند که گناه به ایمان آسیب نمیزند. عقیده تو در این باره چیست؟»<br>حسن در اندیشه فرو رفت، اما پیش از آنکه لب به سخن بگشاید، یکی از شاگردان گفتپاسخ حسن بصری، واصل بن عطا نظر خود را چنین بیان کرد: «مرتکب کبیره نه مؤمن است و نه کافر، بلکه جایگاه او در جایگاهی میان کفر و ایمان است (منزله بین المنزلتين)».<br>این مرد واصل بن عطا بود که اولین عقیده مکتب اعتزال را بیان میکرددو قرار دارد». وی آن گاه به کنار یکی سپس از ستونهای مسجد رفت مجلس کناره گرفت و در کنار ستونی به توضیح عقیده خویش شرح دیدگاه خود پرداخت و در پی آن . حسن بصری در واکنش گفت: «واصل از ما کناره گرفت (اعتزال عنا واصل)».<br>گرفت»؛ از همان روز واصل آن پس، او و پیروانش به معتزله موسوم گشتند«معتزله» شهرت یافتند<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،63.</ref>.
از واصل بن عطا چهار نظریه نقل شده است:
# منزلة بين المنزلتين: میان ایمان و کفر مرتبهای وجود دارد که به مرتکب کبیره اختصاص دارد.
# نفی صفات از خداوند متعال: واصل به این دلیل که لازمه اثبات صفات قدیم برای خداوند تعدد قدما و تعدد آلهه است، صفات الهی را انکار میکرد.
# اختیار انسان: از آنجا که خداوند حکیم و عادل است و شر و ظلم به او منسوب نمیشود، جایز نیست انسانها را به گناه مجبور کند و سپس آنان را به مجازات رساند. پس انسانها در انجام کارهای خود مختار و آزادند.
# حق و باطل: واصل درباره امام علی علیهالسلام و مخالفان او و نیز درباره [[عثمان]] و مخالفانش، معتقد بود که یکی از دو گروه حق و دیگری باطل و فاسق است؛ اما مشخص نیست که کدام گروه حق و کدام یک باطل هستند<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،64.</ref>.
==اشخاص مهم==