نکته دوم: اگر چه شاید بتوان با تحلیل فشرده و گذرا، گوشه هایی از فلسفه ازدواج های پیامبر(ص) را به دست آورد ولی به نظر می رسد برای رسیدن به حقیقت، لازم است فهرستی اگر چه فشرده از ازدواج های حضرت، ویژگی های هر یک، شرایط و وضع زمانی و مکانی، ارائه شود، تا راز هر یک از ازدواج ها مشخص شود. در این صورت می توان به جمع بندی صحیح و منطقی از چند همسری پیامبر پرداخت.

نخستین همسر پیامبر(ص) که پانزده سال پیش از بعثت و در 25 سالگی با او ازدواج کرده، خدیجه بنت خویلد است.

قریب به اتفاق دیگر ازدواج های حضرت، مربوط به دهه آخر عمر ایشان و عصر گسترش اسلام و تأسیس حکومت اسلامی و چند برابر شدن مسئولیت های اجتماعی و دوران جنگ و جهاد و مبارزه همه جانبه است.

پس از درگذشت ابوطالب و خدیجه و تحمل مصیبت هاو مشکلاتی که پیامبر از ناحیه مشرکان دید، همچنین تنهایی از سوی دیگر و جهت اداره و سرپرستی خانواده و فرزندانی که خدیجه(س) کفالت و سرپرستی آنها را بر عهده داشت، از سوی سوم، با آنها مواجه بودند، مسلمانان در اندیشه کاهش دردها و آلام ایشان برآمدند. خوله بنت حکیم در این باره با حضرت به گفتگو نشست و برای ازدواج، سوده دختر زمعه را پیشنهاد کرد.

حال با توجه به این نکات، می توان سرّ ازدواج حضرت را با سوده دریافت و اینکه آیا این ازدواج از سرِ حکمت بوده است یا از سرِ شهوت! نیز اینکه آیا ازدواج برای کمک به یک زن بیوه عیالوار و تنها میان دشمنان بوده است یا خیر!

سومین ازدواج پیامبر(ص) به نظر مشهور مورخان، پس از هجرت به مدینه منوره، با عایشه دختر ابی بکر بود. ازدواج حضرت با دوشیزگان، فقط همین ازدواج بوده است، اگر چه از این ازدواج نیز مانند اکثر ازدواج های پیامبر(ص) خداوند فرزندی نصیب حضرت نکرد.

وقتی مجموعه این امور و قضایا را بررسی کنیم و در کنار یکدیگر آنها را مشاهده کنیم، شاید بتوان به سرّ و فلسفه این ازدواج پُر محنت و زحمت پی برد.

ازدواج با ام سلمه به گفته بسیاری از مورخان، در سال دوم و به گفته عده ای سال چهارم هجری بوده است. پدر ام سلمه بزرگ قومِ بنی مخزوم و ثروتمندترین آنان بود.

# مسن ترین همسر رسول خدا که تا حادثه کربلا در قید حیات بود.

از دیگر ازدواج های پیامبر که در مدینه و در سال دوم یا سوم هجرت به وقوع پیوست، ازدواج با حفصه دختر خلیفه دوم، عمر بن الخطاب است. حفصه پیش از آن، با خُنَیس بن حذافة السهمی در مکه ازدواج کرده بود و با او از مکه به مدینه مهاجرت نمود.

با توجه به ویژگی هایی که برای عایشه و حفصه برشمرده اند، می توان سرّ ازدواج رسول خدا(ص) با آنها و درس هایی را که خانواده های مسلمان از این قبیل ازدواج ها می توانند بگیرند، دریافت، همچنین به عظمت مکارم اخلاقی، رسول اکرم(ص) پی بُرد. به رغم تمامی مشکلات بیرونی و جنگ ها و مسائل سیاسی خارجی و با وجود مشکلاتی که این دو زن میان همسران فراهم می آورند، پیامبر لغزش های آنها را نادیده می گیرد و آنها را از خود نمی راند.

به گفته مورخان در سال سوم هجری پیامبر(ص) با زینب دختر خزیمه هلالی قرشی ازدواج کرد. زینب پیش از اسلام در مکه به دنیا آمد و در زمان جاهلیت به امّ المساکین شهرت یافت. وی پیش از ازدواج با رسول خدا(ص)، ازدواج کرده بود. اکثر مورخان شوهر اوّل او را طفیل بن عبدالمطلب دانسته و معتقدند:

پس از مرگ طفیل، عبیدة بن الحارث بن عبدالمطلب او را به همسری برگزید و پس از غزوه بدر و بر اثر جراحات جنگی به شهادت رسید.

با توجه به نکات بالا و همدلی و همدردی پیامبر با همسر شهید، سرّ ازدواج با زینب آشکار می شود.

وی دخترعمه رسول خدا(ص)، امیمه بنت عبدالمطلب می باشد، که در عصر جاهلیت متولد شده و ایمان آورده و به مدینه مهاجرت داشته است. زنی مطلقه است. همسر پیشین او، زید بن حارثه بود. زید، غلامی بود که در بازار مکه توسط خدیجه خریداری شد و پیامبر(ص) او را آزاد کرد و فرزندخوانده خود قرار داد.

# حسادت برخی از زنان پیامبر نسبت به این ازدواج و همسر به اوج خود رسید! این مسئله که بر مشکلات داخلی پیامبر(ص) باری چند برابر بود، سرچشمه برکات و درس های فراوان برای امت اسلامی بود.

جویریه دختر رئیس قبیله بنی المصطلق می باشد. پیش از پیامبر با پسرعموی خویش مسافع بن صفوان ازدواج کرده، شوهرش به دست مسلمانان کشته شده بود. پدر جویریه، حارث بن ابی ضرار، که شوکت مسلمانان را دیده بود، لشکری از قوم خود، بنی المصطلق برای نبرد با مسلمانان راهی مدینه کرد. در سال پنجم هجری لشکر مسلمانان با گروه بنی المصطلق در منطقه مُرَیسیع مواجه شده، در اندک زمانی آنها را شکست داده و اسیران زیادی از آنها به دست آورد. میان اسیران جویریه دختر رئیس قوم بنی المصطلق هم بود.

# با ازدواج جویریه اسیران بنی المصطلق از قید رقیّت رها شده و همگی مسلمان شدند، بدین وسیله آثار فراوان سیاسی، اقتصادی، امنیتی و اجتماعی برای نظام اسلامی به ارمغان آمد. این ازدواج به خوبی از درک و درایت عمیق و بینش سیاسی حضرت حکایت می کند.

ریحانة از زنان یهودی بنی نضیر بود که پیشتر با مردی به نام «حَکَم» از بزرگان و اشراف قوم بنی قریظه ازدواج کرده بود. در جریان جنگ بنی قریظه، پس از غزوه خندق اسیر شد و پیامبر او را به عنوان سهم خویش از غنایم جنگی برگزید. آنگاه با وی ازدواج کرد. به گفته مورخان، بر اثر شدت غیرت زنانگی که از خود نشان می داد، پیامبر یک بار او را همچون حفصه طلاق داده، سپس با پشیمانی وی، رجوع کرد.

# مانند زینب بنت خزیمه در حیات پیامبر از دنیا رفت.

رَمَله دختر ابوسفیان، سردار مشرکان مکه و سردمدار دشمنان پیامبر بود. وی که پیش از بعثت و در عصر جاهلیت متولد شده بود، با عبیداللّه بن جحش ازدواج کرد. این زن و شوهر با دعوت پیامبر(ص) اسلام آوردند و با یکدیگر به حبشه مهاجرت کردند ولی شوهر در دیار غربت مرتدّ شد و به آیین مسیحیت گروید. رَمَله در دیار غربت با انبوهی از مشکلات رو در رو گردید. از یک سو دشمن (پدر و قبیله او) و هجرت، به سبب ترس از آزار دشمن، از سوی دیگر دوری از وطن و از همه اندوهناک تر، ارتداد شوهر در دیار غربت.

# از پیامبر فرزندی نداشته است.

صفیة دختر حیی بن اخطب یکی از رهبران یهودیان قبیله بنی نضیر در مدینه بود. پدر وی از دشمنان سرسخت و پر کینه نسبت به اسلام و پیامبر شمرده می شود. صفیه نخست با سلام بن مشکم ازدواج کرد و از او جدا شد، سپس با یکی دیگر از یهودیان از قبیله بنی نضیر به نام کنانة بن الربیع ازدواج کرد. صفیة به دنبال دشمنی یهود بنی نضیر و بنی قریظه مجبور به ترک مدینه و سکونت در خیبر شد.

از همین نکات راز ازدواج با او روشن می شود.

ازدواج پیامبر با وی در عمرة القضاء، سال هفتم هجری رخ داد. پدر میمونه از اشراف قریش بود. وی در عصر جاهلیت شش سال پیش از بعثت متولد شد.

با دقت در ویژگی های شخصی و خانوادگی میمونه و زمانی که برای ازدواج با پیامبر انتخاب کرد، اسرار این ازدواج آشکار می گردد.

ماریه دختر شمعون قبطی مسیحی، و از سرزمین مصر است. در سال ششم هجری پیامبر(ص) نامه هایی را برای سران و پادشاهان کشورهای مختلف از جمله شاه مصر «مَقْوقِس» ارسال کرد. در پاسخ نامه حضرت، ملک مصر ضمن احترام به فرستاده رسول اعظم(ص) هدایایی را برای ایشان فرستاد، از جمله دو کنیز با نام های ماریه و سیرین. این دو به گفته برخی مورخان میان راه مسلمان شدند. وقتی به مدینه وارد شدند، سیرین را به ازدواج حسّان بن ثابت شاعر در آوردند و پیامبر اکرم(ص) با ماریه ازدواج کرد. در حدود سال هفتم هجری «ماریه» غیر از خدیجه، تنها همسر رسول خدا است که از حضرت، حامله شد و ابراهیم را به دنیا آورد. همین امر، حسادت حفصه و عایشه را شعله ور کرد و مشکلات فراوانی را برای رسول خدا پدید آورد تا جایی که به گفته اهل سیره، ماریه را بر خود حرام کرد. ابراهیم در شیرخوارگی و شش ماهه بود که بیمار شد و از دنیا رفت. از پیامبر در فراق او نقل شده است:

«العین تدمع و القلب یحزن و لا نقول الاّ ما یرضی الربّ و انّا یا ابراهیم علیک لمحزونون؛ چشم می گرید و دل غمناک است اما جز آنچه پروردگار را خشنود کند، نمی گوییم! ای ابراهیم! ما به سبب نبودِ تو، غمگین هستیم». پس از مرگ ابراهیم، پیامبر همواره به خانه ماریه (که بیرون از شهر مدینه به نام مشربه ام ابراهیم بنا شده بود) می رفت. ماریه قبطیه پس از پیامبر تا سال 16 هجری در قید حیات بود. در آن سال در ایام خلافت عمر، درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد.