شیخیه: تفاوت بین نسخهها
Hasaninasab (بحث | مشارکتها) جز (←تاریخچه شیخیه) |
|||
| (۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{جعبه اطلاعات فرقه | |
| − | == | + | | عنوان = شیخیه |
| + | | تصویر = کتاب شیخیه، باورها و ریشه ها.jpg | ||
| + | | اندازه تصویر = | ||
| + | | توضیح تصویر = کتابی درباره باورهای شیخیه | ||
| + | |مؤسس = شیخ احمد بن زین الدین احسایی | ||
| + | | سال تأسیس = قرن 19 میلادی | ||
| + | | قدمت = | ||
| + | | گرایش = اخباری | ||
| + | | گستره جغرافیایی = | ||
| + | | شهرهای مهم = | ||
| + | | زیارتگاهها = | ||
| + | | وقایع مهم = | ||
| + | | حکومتها = | ||
| + | | علل پیدایش = | ||
| + | | نامهای دیگر = | ||
| + | | از فرقههای = | ||
| + | | از شاخههای = امامیه | ||
| + | | باورها = | ||
| + | | داعیان = | ||
| + | | فرقهها = | ||
| + | | شاخهها = باقریه، شیخیه کرمان، شیخیه آذربایجان | ||
| + | | رهبر/امام کنونی = | ||
| + | | رهبران/امامان = | ||
| + | | آئینها = | ||
| + | | کتابهای مهم = | ||
| + | | وضعیت = | ||
| + | | تاریخ انقراض = | ||
| + | | تعداد پیروان = | ||
| + | | مؤسسات = | ||
| + | | مذهبی = | ||
| + | | اجتماعی = | ||
| + | | سیاسی = | ||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{تاریخ فرق و مذاهب اسلامی}} | ||
| + | |||
| + | ==تعریف== | ||
| + | شیخیه گروهی از [[امامیه|شیعیان امامی]] پیرو [[شیخ احمد احسایی]]،عالم و فقیه قرن ۱۲ و ۱۳ که در پنج سالگی قرآن را نزد پدر خود،شیخ زین الدین احسایی،آموخت، بودند.احسایی همچنین ادبیات عرب و مقدمات علوم دینی را در احسا، زادگاه خود،آموخت | ||
| + | |||
در عصر [[قاجار]]، با پیشامد آشفتگی های سیاسی و اقتصادی و از طرف دیگر بالا گرفتن اختلافات بین [[اصولیان]] و [[اخباریان]]، گرایش تازه ایی با قرائت خاص از تعالیم اعتقادی [[شیعه]] به وجود آمد که "شیخیه" نامیده شد.<ref>اردکانی و هنومرور،۱۴۰۰، ش۳۲</ref> | در عصر [[قاجار]]، با پیشامد آشفتگی های سیاسی و اقتصادی و از طرف دیگر بالا گرفتن اختلافات بین [[اصولیان]] و [[اخباریان]]، گرایش تازه ایی با قرائت خاص از تعالیم اعتقادی [[شیعه]] به وجود آمد که "شیخیه" نامیده شد.<ref>اردکانی و هنومرور،۱۴۰۰، ش۳۲</ref> | ||
| − | |||
| − | |||
اساس تعالیم شیخیه، آموزه های خاص احسایی است که در برخی موارد با آموزه های متعارف و رایج شیعیان امامی تفاوت دارد.<ref>شیخیه،لواسانی</ref> | اساس تعالیم شیخیه، آموزه های خاص احسایی است که در برخی موارد با آموزه های متعارف و رایج شیعیان امامی تفاوت دارد.<ref>شیخیه،لواسانی</ref> | ||
| − | ==پیدایش | + | ==پیدایش== |
| − | آغاز شکل گیری مذهب شیخیه به دوران حیات شیخ احمد احسایی باز میگردد؛ | + | آغاز شکل گیری مذهب شیخیه به دوران حیات [[شیخ احمد احسایی]] باز میگردد؛ دورانی که میان اصولیان و اخباریان، به ویژه در [[عراق]] و در شهر های [[کربلا]] و نجف ادامه داشت. احسایی سنت علمی [[اخباریان]] را به خوبی می شناخت و از شیخ حسین بن عصفور بحرانی، اجازه روایت داشت.<ref>امین،ج۶،ص۱۴۰</ref> از سوی دیگر، او با بزرگان اصولی نیز مراوده داشت؛ از دقت در لحن او در این مباحث به نظر میرسد که احسایی خود را در مقام ناظری بیرون از دو طرف بحث قرار می داده است و سخن هیچ یک از طرفین را کامل نمیدانست. هر چند روش او به روش اخباریان نزدیک تر دانست میشود.البته تفاوت هایی اساسی نیز با آنها داشت؛از جمله در شیوه استدلال و آرای وی درباره مباحثی مثل اجتماع. احسایی تلاش می کرد منظومه فکری خود را با اصلاح اندیشه های کلامی رایج روزگار خود و جمع، میان آموزه های فلسفی و عرفانی با قرآن و حدیث ، به صورت آرایی نظام مند برخاسته از قرآن و حدیث عرضه کند. |
| − | احسایی با حمایت دولت [[قاجار]] توانست عقاید خود را ترویج دهد و سپس جانشینان او در داخل و خارج، عقاید وی را گسترش دادند. در مقابل عقاید آنها علمایی ایستادگی کردند که | + | احسایی با حمایت دولت [[قاجار]] توانست عقاید خود را ترویج دهد و سپس جانشینان او در داخل و خارج، عقاید وی را گسترش دادند. در مقابل عقاید آنها علمایی ایستادگی کردند که شهیدثالث [[ محمد تقی برغانی]] یکی از آنها بود. |
==اشخاص خاص== | ==اشخاص خاص== | ||
| سطر ۲۸: | سطر ۶۴: | ||
===معاد=== | ===معاد=== | ||
| − | مهم ترین رأی | + | مهم ترین رأی احسایی، درباره کیفیت [[معاد جسمانی]] است و همین نظریه دلیل اصلی مخالفت برخی علما بود. احسایی اصل معاد جسمانی را که در آیات و احادیث متعدد بر آن تاکید شده، میپذیرد. اما تفسیر خاص از جسم ارائه می دهد. او می گوید:جسم در احادیث اعم از جسد است. اجساد در مقابل ارواح به کار میرود ولی اطلاق اجسام عامتر از این است. |
| − | به اعتقاد او آدمی دارای دو جسد و دو جسم است.جسد اول مرکب از عناصر زمانی است. این جسد مانند لباس است که گاهی همراه انسان است و گاهی همراه او نیست و لذت و درد و معصیت ندارد. بنابر این جسد اول ، جسد اصلی انسان نیست.چرا که این جسد پس از مرگ انسان از بین میرود و در حیات اخروی همراه انسان نمیباشد. جسد دوم عبارت است از طینت انسان که از عالم هور قلیاست.عالم هور قلیا همان [[عالم برزخی]] است که حد وسط میان عالم ملک و عالم ملکوت می باشد که به آن عالم مثال نیز گفته می شود. | + | به اعتقاد او آدمی دارای دو جسد و دو جسم است.جسد اول مرکب از عناصر زمانی است. این جسد مانند لباس است که گاهی همراه انسان است و گاهی همراه او نیست و لذت و درد و معصیت ندارد. بنابر این جسد اول ، جسد اصلی انسان نیست.چرا که این جسد پس از مرگ انسان از بین میرود و در حیات اخروی همراه انسان نمیباشد. جسد دوم عبارت است از طینت انسان که از عالم هور قلیاست. عالم [[هور قلیا]] همان [[عالم برزخی]] است که حد وسط میان عالم ملک و عالم ملکوت می باشد که به آن عالم مثال نیز گفته می شود. |
| + | |||
جسد دوم ، جسد اصلی انسان است و در قبر باقی میماند و پس از نفخ اسرافیل در صور، روح وارد همین جسد می شود و برای محاکمه و جزا فرا خوانده می شود.پس در هنگام مرگ روح از هر دو جسد خارج می شود اما در روز معاد با جسد دوم همراه می گردد. احسایی تاکید میکند که بدن اخروی انسان که عبارت از مجموع جسد اول و جسد دوم می باشد ،همان بدن دنیوی انسان است با این تفاوت که بدن دنیوی کثیف و متراکم است ، اما بدن اخروی از تصفیه های متعدد عبور کرده و لطیف و خالص شده است. از همین جا نتیجه می گیرد که به معاد جسمانی معتقد است.<ref>تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، ص۱۰۱</ref> | جسد دوم ، جسد اصلی انسان است و در قبر باقی میماند و پس از نفخ اسرافیل در صور، روح وارد همین جسد می شود و برای محاکمه و جزا فرا خوانده می شود.پس در هنگام مرگ روح از هر دو جسد خارج می شود اما در روز معاد با جسد دوم همراه می گردد. احسایی تاکید میکند که بدن اخروی انسان که عبارت از مجموع جسد اول و جسد دوم می باشد ،همان بدن دنیوی انسان است با این تفاوت که بدن دنیوی کثیف و متراکم است ، اما بدن اخروی از تصفیه های متعدد عبور کرده و لطیف و خالص شده است. از همین جا نتیجه می گیرد که به معاد جسمانی معتقد است.<ref>تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، ص۱۰۱</ref> | ||
| سطر ۵۸: | سطر ۹۵: | ||
===شیخیه کرمان=== | ===شیخیه کرمان=== | ||
| − | حاج محمد کریم خان قاجار که از شاگردان سید کاظم و مدعی جانشینی او بود، شیخیه کرمانیه را تاسیس نمود. | + | حاج [[محمد کریم خان قاجار]] که از شاگردان [[سید کاظم]] و مدعی جانشینی او بود، شیخیه کرمانیه را تاسیس نمود. |
| − | کرمانی ها از شیوه اخبار گری پیروی میکنند و به تقلید از مراجع اعتقاد ندارند. شیخیه کرمان اصول دین را چهار اصل توحید و نبوت و امامت و رکن رابع میدانند . منظور آنها از رکن رابع، [[شیعه کامل]] است که واسطه میان شیعیان و امام غایب میباشد. | + | کرمانی ها از شیوه اخبار گری پیروی میکنند و به تقلید از مراجع اعتقاد ندارند. شیخیه کرمان اصول دین را چهار اصل توحید و نبوت و امامت و رکن رابع میدانند . منظور آنها از رکن رابع، [[شیعه کامل]] است که واسطه میان [[شیعیان]] و امام غایب میباشد. |
این فرقه به نام کریمخانه نیز شناخته میشود.شیخیه کرمانیه از مهم ترین منتقدان [[بابیت]] و [[بهائیت]] بودند.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص۱۰۳</ref> | این فرقه به نام کریمخانه نیز شناخته میشود.شیخیه کرمانیه از مهم ترین منتقدان [[بابیت]] و [[بهائیت]] بودند.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص۱۰۳</ref> | ||
===شیخیه آذربایجان === | ===شیخیه آذربایجان === | ||
| − | در [[ | + | در [[آذربایجان]] نیز علمای بزرگی به تبلیغ و ترویج آرای [[شیخ احسایی]] کردند. شیخیه آذربایجان بر خلاف شیخیه کرمان، به اجتهاد و تقلید معتقدند و از مراجع تقلید خودشان پیروی میکنند.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص۱۰۲</ref> |
| − | شیخیه آذربایجان بر خلاف شیخیه کرمان، به شدت منکر اعتقاد به رکن رابع هستند و اصول دین را پنج اصل توحید و نبوت و امامت و معاد و عدل میدانند و استدلال میکنند که شیخ احمد و سید کاظم هیچ کدام در کتاب های خود نامی از رکن رابع نبرده اند. شیخیه آذربایجان به سه طایفه تقسیم میشوند:<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص ۱۰۲</ref> | + | شیخیه آذربایجان بر خلاف شیخیه کرمان، به شدت منکر اعتقاد به [[رکن رابع]] هستند و اصول دین را پنج اصل توحید و نبوت و امامت و معاد و عدل میدانند و استدلال میکنند که شیخ احمد و سید کاظم هیچ کدام در کتاب های خود نامی از رکن رابع نبرده اند. شیخیه آذربایجان به سه طایفه تقسیم میشوند:<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص ۱۰۲</ref> |
| + | |||
| + | 1- <big>حجه الاسلام:</big> بزرگ این خاندان، [[میرزا محمد مامقانی]] معروف به حجه الاسلام است که نخستین عالم و مجتهد شیخی آذربایجان است. او مدتی شاگرد شیخ احمد بود و از او اجازه اجتهاد و روایت دریافت کرد و نماینده وی در تبریز بود. | ||
| − | + | 2- <big>ثقة الاسلام:</big> بزرگ این خاندان، [[میرزا شفیع تبریزی]] معروف به ثقة الاسلام است. فرزند او میرزا [[موسی ثقة الاسلام]] از علمای شیخیه تبریز بود. میرزا علی معروف به ثقة الاسلام دومر یا شهید نیز از همین خانواده است. او در سال ۱۳۳۰ ق به جرم مشروطه خواهی و مبارزه با روس ها،به دست روس های اشغالگر در تبریز به دار آویخته شد. | |
| − | 2- ثقة الاسلام: بزرگ این خاندان، [[میرزا شفیع تبریزی]] معروف به ثقة الاسلام است. فرزند او میرزا موسی ثقة الاسلام از علمای شیخیه تبریز بود. میرزا علی معروف به ثقة الاسلام دومر یا شهید نیز از همین خانواده است. او در سال ۱۳۳۰ ق به جرم مشروطه خواهی و مبارزه با روس ها،به دست روس های اشغالگر در تبریز به دار آویخته شد | ||
| − | |||
| + | 3- <big>خاندان احقاقی:</big> بزرگ این خاندان، [[میرزا محمد باقر اسکوی]] است که از مراجع فقه و دارای رساله علمیه بود.فرزند او ، میرزا موسی احقاقی که از مراجع بزرگ شیخیه بود، کتابی ب نام [[احقاق الحق]] نوشت که در آن برخی آرای شیخیه کرمان و محمد کریم خان مورد انتقاد قرار گرفته است. مرکز این گروه کشور [[کویت]] است و ریاست آن را میرزا حسن احقاقی به عهده دارد که مرجع فقهی شیخیه آذربایجان و اسکو میباشد. | ||
==منابع تکمیلی== | ==منابع تکمیلی== | ||
| − | کتاب موعظه در عقاید شیخیه از محمد کریم خان کرمانی، چاپ اول، چاپخانه سعادت | + | # کتاب موعظه در عقاید شیخیه از محمد کریم خان کرمانی، چاپ اول، چاپخانه سعادت |
| + | # ویکی شیعه | ||
| + | # کتاب شیخیه، باورها و ریشه ها از حسن منتصب مجابی، نشر گوی | ||
| + | # کتاب شیخ احمد احسایی از محمد موسوی، انتشارات پژوهش اخوت، ۱۳۹۳ | ||
== پانویس== | == پانویس== | ||
| سطر ۸۲: | سطر ۱۲۳: | ||
* مقاله آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی از رضا برنجکار | * مقاله آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی از رضا برنجکار | ||
| − | |||
| − | |||
* مقاله تطور مفهموم رکن رابع یا شیعه کامل در فرقه شیخیه از دکتر مسلم محمدی و محمد محمدی | * مقاله تطور مفهموم رکن رابع یا شیعه کامل در فرقه شیخیه از دکتر مسلم محمدی و محمد محمدی | ||
* مقاله شیخیه از محمد رضا لواسانی | * مقاله شیخیه از محمد رضا لواسانی | ||
| + | |||
| + | * نویسنده: زهرا کیک | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۸:۱۳
 کتابی درباره باورهای شیخیه | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| مؤسس | شیخ احمد بن زین الدین احسایی |
| سال تأسیس | قرن 19 میلادی |
| گرایش | اخباری |
| اطلاعات دینی | |
| از شاخههای | امامیه |
| شاخهها | باقریه، شیخیه کرمان، شیخیه آذربایجان |
| فرق و مذاهب اسلامی | |
| اهل سنت | |
| معتزله | |
| اهل حدیث | |
| اشاعره | |
| ماتریدیه | |
| وهابیت | |
| اباضیه | |
| قدریه | |
| شیعه | |
| امامیه | |
| زیدیه | |
| اسماعیلیه | |
| ناووسیه | |
| غلات | |
| اهل حق | |
| دروزیه | |
| نصیریه | |
| شیخیه | |
| بابیت | |
| بهائیت | |
محتویات
تعریف
شیخیه گروهی از شیعیان امامی پیرو شیخ احمد احسایی،عالم و فقیه قرن ۱۲ و ۱۳ که در پنج سالگی قرآن را نزد پدر خود،شیخ زین الدین احسایی،آموخت، بودند.احسایی همچنین ادبیات عرب و مقدمات علوم دینی را در احسا، زادگاه خود،آموخت
در عصر قاجار، با پیشامد آشفتگی های سیاسی و اقتصادی و از طرف دیگر بالا گرفتن اختلافات بین اصولیان و اخباریان، گرایش تازه ایی با قرائت خاص از تعالیم اعتقادی شیعه به وجود آمد که "شیخیه" نامیده شد.[۱]
اساس تعالیم شیخیه، آموزه های خاص احسایی است که در برخی موارد با آموزه های متعارف و رایج شیعیان امامی تفاوت دارد.[۲]
پیدایش
آغاز شکل گیری مذهب شیخیه به دوران حیات شیخ احمد احسایی باز میگردد؛ دورانی که میان اصولیان و اخباریان، به ویژه در عراق و در شهر های کربلا و نجف ادامه داشت. احسایی سنت علمی اخباریان را به خوبی می شناخت و از شیخ حسین بن عصفور بحرانی، اجازه روایت داشت.[۳] از سوی دیگر، او با بزرگان اصولی نیز مراوده داشت؛ از دقت در لحن او در این مباحث به نظر میرسد که احسایی خود را در مقام ناظری بیرون از دو طرف بحث قرار می داده است و سخن هیچ یک از طرفین را کامل نمیدانست. هر چند روش او به روش اخباریان نزدیک تر دانست میشود.البته تفاوت هایی اساسی نیز با آنها داشت؛از جمله در شیوه استدلال و آرای وی درباره مباحثی مثل اجتماع. احسایی تلاش می کرد منظومه فکری خود را با اصلاح اندیشه های کلامی رایج روزگار خود و جمع، میان آموزه های فلسفی و عرفانی با قرآن و حدیث ، به صورت آرایی نظام مند برخاسته از قرآن و حدیث عرضه کند. احسایی با حمایت دولت قاجار توانست عقاید خود را ترویج دهد و سپس جانشینان او در داخل و خارج، عقاید وی را گسترش دادند. در مقابل عقاید آنها علمایی ایستادگی کردند که شهیدثالث محمد تقی برغانی یکی از آنها بود.
اشخاص خاص
شخصیت های مهم مذهب شیخیه؛
- محمد کریم خان کرمانی
- حسن احقاقی بودند.
عقاید و آرا
مبنای اصلی شیخ احمد که بیانگر روش اصلی اوست؛ این است که همه علوم و معارف در نزد پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) می باشد و تنها راه کشف معارف ، توسل به معصومان و مراجعه به آثار آنهاست و آدمی به تنهایی قادر به درک هیچ یک از علوم اعتقادی و عملی نیست. حال به برخی آرا احسایی اشاره میکنیم:
معاد
مهم ترین رأی احسایی، درباره کیفیت معاد جسمانی است و همین نظریه دلیل اصلی مخالفت برخی علما بود. احسایی اصل معاد جسمانی را که در آیات و احادیث متعدد بر آن تاکید شده، میپذیرد. اما تفسیر خاص از جسم ارائه می دهد. او می گوید:جسم در احادیث اعم از جسد است. اجساد در مقابل ارواح به کار میرود ولی اطلاق اجسام عامتر از این است. به اعتقاد او آدمی دارای دو جسد و دو جسم است.جسد اول مرکب از عناصر زمانی است. این جسد مانند لباس است که گاهی همراه انسان است و گاهی همراه او نیست و لذت و درد و معصیت ندارد. بنابر این جسد اول ، جسد اصلی انسان نیست.چرا که این جسد پس از مرگ انسان از بین میرود و در حیات اخروی همراه انسان نمیباشد. جسد دوم عبارت است از طینت انسان که از عالم هور قلیاست. عالم هور قلیا همان عالم برزخی است که حد وسط میان عالم ملک و عالم ملکوت می باشد که به آن عالم مثال نیز گفته می شود.
جسد دوم ، جسد اصلی انسان است و در قبر باقی میماند و پس از نفخ اسرافیل در صور، روح وارد همین جسد می شود و برای محاکمه و جزا فرا خوانده می شود.پس در هنگام مرگ روح از هر دو جسد خارج می شود اما در روز معاد با جسد دوم همراه می گردد. احسایی تاکید میکند که بدن اخروی انسان که عبارت از مجموع جسد اول و جسد دوم می باشد ،همان بدن دنیوی انسان است با این تفاوت که بدن دنیوی کثیف و متراکم است ، اما بدن اخروی از تصفیه های متعدد عبور کرده و لطیف و خالص شده است. از همین جا نتیجه می گیرد که به معاد جسمانی معتقد است.[۴]
امامت
پس از مسئله معاد، امامت مهم ترین عقیده احسایی به شمار می رود و این عقیده او موجب شده تا برخی احسایی و مذهب شیخیه را در زمره غالیان به شمار آورند.احسایی معصومان (ع) را واسطه فیض خدا می داند؛ به این معنی که خداوند پس از آنکه معصومان(ع) را آفرید، آنان به اذن و مشیت الهی موجودات دیگر را آفریدند.به اعتقاد او، معصومان (ع) محل مشیت و اراده خداوند هستند و اراده آنان، اراده خداست.[۵]
رکن رابع
مذهب شیخیه در کنار توحید، نبوت و امامت، رکن رابع را یکی اصول چهار گانه دین به شمارمی آوردند. مقصود از رکن رابع در این مذهب، آن است که در میان شیعیان، همواره شیعه کاملی وجود دارد که واسطه فیض میان امام عصر(عج) و مردم است. احسایی در چند فراز از سخنانش به لزوم وجود فردی به عنوان رابط بین امام و خلق اشاره میکند؛ اما بر خلاف ادعای شیخیه که معتقدند که واژه رکن رابع در زمان شیخ احمد طرح و ارائه شده است، در سخنان او چیزی با این عنوان دیده نمی شود. در واقع حاج محمد کریم خان کرمانی، رهبر شیخیه کرمان، از مدافعان اصلی و حتی از موسسان اصل مجعول رکن رابع به شمار می آید.از این رو در آثار وی بیش از دیگران از این موضوع دفاع شده است.در مقابل شیخیه آذربایجان از مخالفان جدی این نگرش به شمار می آیند.[۶]
پراکندگی جمعیت
پراکندگی مذهب شیخیه عمدتا در ایران و برخی مناطق دیگر است:
1-ایران: اصلی ترین مرکز شیخیه در ایران است و پیروان آن در استان های مرکزی و غربی مانند قم و اصفهان ، زندگی میکنند.
2-عراق: به دلیل نزدیکی جغرافيايي و فرهنگی، برخی از پیروان شیخیه نیز در عراق به ویژه در کربلا و نجف قرار دارند.
انشعابات
باقریه
پیروان محمد باقر خندق آبادی که ابتدا نماینده محمد کریم در همدان بود.مکتب شیخیه باقریه، آل محمد را واسطه فیض خدا در آفرینش جهان میداند و معتقدند که ائمه اطهار نه آنکه محل مشیت خدا باشد بلکه عین اراده و مشیت او هستند و دلیل این امر را معصوم بودن اهل بیت میدانند.این دیدگاه یکی از عوامل غلوآمیز دانستن شیخیه و تکفیر آنها دانسته شده است.[۷]
شیخیه کرمان
حاج محمد کریم خان قاجار که از شاگردان سید کاظم و مدعی جانشینی او بود، شیخیه کرمانیه را تاسیس نمود. کرمانی ها از شیوه اخبار گری پیروی میکنند و به تقلید از مراجع اعتقاد ندارند. شیخیه کرمان اصول دین را چهار اصل توحید و نبوت و امامت و رکن رابع میدانند . منظور آنها از رکن رابع، شیعه کامل است که واسطه میان شیعیان و امام غایب میباشد. این فرقه به نام کریمخانه نیز شناخته میشود.شیخیه کرمانیه از مهم ترین منتقدان بابیت و بهائیت بودند.[۸]
شیخیه آذربایجان
در آذربایجان نیز علمای بزرگی به تبلیغ و ترویج آرای شیخ احسایی کردند. شیخیه آذربایجان بر خلاف شیخیه کرمان، به اجتهاد و تقلید معتقدند و از مراجع تقلید خودشان پیروی میکنند.[۹] شیخیه آذربایجان بر خلاف شیخیه کرمان، به شدت منکر اعتقاد به رکن رابع هستند و اصول دین را پنج اصل توحید و نبوت و امامت و معاد و عدل میدانند و استدلال میکنند که شیخ احمد و سید کاظم هیچ کدام در کتاب های خود نامی از رکن رابع نبرده اند. شیخیه آذربایجان به سه طایفه تقسیم میشوند:[۱۰]
1- حجه الاسلام: بزرگ این خاندان، میرزا محمد مامقانی معروف به حجه الاسلام است که نخستین عالم و مجتهد شیخی آذربایجان است. او مدتی شاگرد شیخ احمد بود و از او اجازه اجتهاد و روایت دریافت کرد و نماینده وی در تبریز بود.
2- ثقة الاسلام: بزرگ این خاندان، میرزا شفیع تبریزی معروف به ثقة الاسلام است. فرزند او میرزا موسی ثقة الاسلام از علمای شیخیه تبریز بود. میرزا علی معروف به ثقة الاسلام دومر یا شهید نیز از همین خانواده است. او در سال ۱۳۳۰ ق به جرم مشروطه خواهی و مبارزه با روس ها،به دست روس های اشغالگر در تبریز به دار آویخته شد.
3- خاندان احقاقی: بزرگ این خاندان، میرزا محمد باقر اسکوی است که از مراجع فقه و دارای رساله علمیه بود.فرزند او ، میرزا موسی احقاقی که از مراجع بزرگ شیخیه بود، کتابی ب نام احقاق الحق نوشت که در آن برخی آرای شیخیه کرمان و محمد کریم خان مورد انتقاد قرار گرفته است. مرکز این گروه کشور کویت است و ریاست آن را میرزا حسن احقاقی به عهده دارد که مرجع فقهی شیخیه آذربایجان و اسکو میباشد.
منابع تکمیلی
- کتاب موعظه در عقاید شیخیه از محمد کریم خان کرمانی، چاپ اول، چاپخانه سعادت
- ویکی شیعه
- کتاب شیخیه، باورها و ریشه ها از حسن منتصب مجابی، نشر گوی
- کتاب شیخ احمد احسایی از محمد موسوی، انتشارات پژوهش اخوت، ۱۳۹۳
پانویس
- ↑ اردکانی و هنومرور،۱۴۰۰، ش۳۲
- ↑ شیخیه،لواسانی
- ↑ امین،ج۶،ص۱۴۰
- ↑ تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، ص۱۰۱
- ↑ تاریخ فرق و مذاهب اسلامی، ص۱۰۲
- ↑ تطور مفهموم رکن رابع یا شیعه کامل در فرقه شیخیه، ص ۱
- ↑ نقد بررسی آرای کلامی شیخیه باقریه، ص ۱
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص۱۰۳
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص۱۰۲
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص ۱۰۲
منابع
- مقاله آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی از رضا برنجکار
- مقاله تطور مفهموم رکن رابع یا شیعه کامل در فرقه شیخیه از دکتر مسلم محمدی و محمد محمدی
- مقاله شیخیه از محمد رضا لواسانی
- نویسنده: زهرا کیک
