==تاریخچهتعریف==

آغاز شکل گیری مذهب شیخیه به دوران حیات [[شیخ احمد احسایی]] باز میگردد؛(متوفی،۱۲۴۱). دورانی که میان اصولیان و اخباریان، به ویژه در [[عراق]] و در شهر های [[کربلا]] و نجف ادامه داشت. احسایی سنت علمی [[اخباریان]] را به خوبی می شناخت و از شیخ حسین بن عصفور بحرانی، اجازه روایت داشت.(<ref>امین،ج۶،ص۱۴۰). </ref> از سوی دیگر، او با بزرگان اصولی نیز مراوده داشت؛ از دقت در لحن او در این مباحث به نظر میرسد که احسایی خود را در مقام ناظری بیرون از دو طرف بحث قرار می داده است و سخن هیچ یک از طرفین را کامل نمی‌دانست. هر چند روش او به روش اخباریان نزدیک تر دانست می‌شود.البته تفاوت هایی اساسی نیز با آنها داشت؛از جمله در شیوه استدلال و آرای وی درباره مباحثی مثل اجتماع. احسایی تلاش می کرد منظومه فکری خود را با اصلاح اندیشه های کلامی رایج روزگار خود و جمع، میان آموزه های فلسفی و عرفانی با قرآن و حدیث ، به صورت آرایی نظام مند برخاسته از قرآن و حدیث عرضه کند.

حاج [[محمد کریم خان قاجار ]] که از شاگردان [[سید کاظم ]] و مدعی جانشینی او بود، شیخیه کرمانیه را تاسیس نمود.کرمانی ها از شیوه اخبار گری پیروی می‌کنند و به تقلید از مراجع اعتقاد ندارند. شیخیه کرمان اصول دین را چهار اصل توحید و نبوت و امامت و رکن رابع میدانند . منظور آنها از رکن رابع، [[شیعه کامل]] است که واسطه میان [[شیعیان ]] و امام غایب میباشد.

در [[آدربایجانآذربایجان]] نیز علمای بزرگی به تبلیغ و ترویج آرای [[شیخ احسایی ]] کردند. شیخیه آذربایجان بر خلاف شیخیه کرمان، به اجتهاد و تقلید معتقدند و از مراجع تقلید خودشان پیروی می‌کنند.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص۱۰۲</ref>شیخیه آذربایجان بر خلاف شیخیه کرمان، به شدت منکر اعتقاد به [[رکن رابع ]] هستند و اصول دین را پنج اصل توحید و نبوت و امامت و معاد و عدل میدانند و استدلال می‌کنند که شیخ احمد و سید کاظم هیچ کدام در کتاب های خود نامی از رکن رابع نبرده اند. شیخیه آذربایجان به سه طایفه تقسیم میشوند:<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ص ۱۰۲</ref>

1- <big>حجه الاسلام: </big> بزرگ این خاندان، [[میرزا محمد مامقانی]] معروف به حجه الاسلام است که نخستین عالم و مجتهد شیخی آذربایجان است. او مدتی شاگرد شیخ احمد بود و از او اجازه اجتهاد و روایت دریافت کرد و نماینده وی در تبریز بود.2- ثقة الاسلام: بزرگ این خاندان، [[میرزا شفیع تبریزی]] معروف به ثقة الاسلام است. فرزند او میرزا موسی ثقة الاسلام از علمای شیخیه تبریز بود. میرزا علی معروف به ثقة الاسلام دومر یا شهید نیز از همین خانواده است. او در سال ۱۳۳۰ ق به جرم مشروطه خواهی و مبارزه با روس ها،به دست روس های اشغالگر در تبریز به دار آویخته شد.3- خاندان احقاقی: بزرگ این خاندان، [[میرزا محمد باقر اسکوی]] است که از مراجع فقه و دارای رساله علمیه بود.فرزند او ، میرزا موسی احقاقی که از مراجع بزرگ شیخیه بود، کتابی ب نام [[احقاق الحق]] نوشت که در آن برخی آرای شیخیه کرمان و محمد کریم خان مورد انتقاد قرار گرفته است. مرکز این گروه کشور [[کویت]] است و ریاست آن را میرزا حسن احقاقی به عهده دارد که مرجع فقهی شیخیه آذربایجان و اسکو میباشد.