'''اسماعیلیه''' فرقه‌ای هستند که به امامت شش امام‌ اول شیعیان اثنی عشری معتقدند اما پس [[امام صادق علیه السلام]] بزرگ ترین فرزند او ، اسماعیل یا فرزند [[اسماعیل]] ،محمد ،را به امامت می پذیرند.به این ترتیب آنان به هفت امام معتقدند و همین مطلب اعتقاد مشترک در میان همه فرقه های اسماعیلیه است.برخی گروه های اسماعیلیه به امامان هفت گانه دیگری غیر از هفت امام مذکور قائل اند.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،56.</ref>.

از دیگر نام های اسماعیلیه ، [[باطنیه]] است.مهم ترین ویژگی این گروه باطنی گری و تاویل آیات و احادیث احاویث و معارف و احکام اسلامی است.به اعتقاد همه فرق اسلامی اسماعیلیان در تاویل دین افراط کردند ؛ حتی بسیاری از مسلمانان آنها را به عنوان یکی از فرق و مذاهب اسلامی قبول ندارند.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،56.</ref>.

۱_حسن ۱_'''حسن صباح ''' : وی بنیان گذار دولت اسماعیلیه نزاری در [[ایران ]] (قلعه الموت) و معروف به رهبر حشاشین در منابع غربی است.

۲_اسماعیل ۲_'''اسماعیل بن جعفر ''' : پسر امام جعفر صادق (ع) و امام مورد قبول شیعیان است .

۳_عبدالله ۳_'''عبدالله المهدی بالله ''' : وی بنیان گذار خلافت فاطمی در شمال آفریقا در سال ۹۰۹ میلادی و نخستین خلیفه فاطمی از دیدگاه اسماعیلیان است .

۴_ '''المستنصر بالله ''' : دوران حکومت او یکی از طولانی ترین دوره های خلافت عباسی است . در زمان او ، خلافت فاطمی به اوج قدرت سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی رسید. ۵_'''المستعلی بالله''' : یکی از خلفای فاطمی که پس از مرگ پدرش ، المستنصر بالله به خلافت رسید.اختلاف میان او و برادرش باعث انشعاب در فرقه اسماعیلیه شد.<ref>فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی،۶۵و۶۶.</ref>

۱_نزاریه ۱_'''نزاریه (الموت) ''' : مرکز این دولت در قلعه الموت در کوه های البرز ایران بود . موسس این دولت حسن صباح بود که این دولت سرانجام توسط هلاکو خان پایان یافت .

۲_فاطمیان ۲_'''فاطمیان''' : یکی از رقیبان اصلی خلافت عباسی بود . موسس این دولت به نام [[عبدالله المهدی بالله ]] شناخته میشود ‌.

۳_قرامطه ۳_'''مستعلیه''' : یکی از شاخه های مهم فرقه اسماعیلیه است که پس از انشعاب در خلافت فاطمی در قرن پنجم هجری شکل گرفت .  ۴_'''قرامطه''' : موسس فکری این دولت فردی به نام [[حمدان قرمط ]] بود . این دولت در ابتدا حامی فاطمیان بودند ، اما بعد ها با آنام اختلاف پیدا کردند .<ref>اسماعیلیه،دانشنامه اسلامی.</ref>

نهضت '''اسماعیلیه ''' به عنوان نهضتی شیعی در مقابله و تضاد با دربار خلافت عباسی که به نوعی با برگزیدن [[مذهب تسنن]]، به عنوان مذهب رسمی جامعه ی اسلامی به حامیان شیعی خود پشت کرده بود، شکل گرفت. بدین ترتیب در آرمان مذهبی اسماعیلیان براندازی خلافت عباسی هدف اصلی محسوب می شد. آنان دوبار در طول تاریخ سیاسی خود و طی دوران فاطمیان و نزاریان موفق به تشکیل دولت های مستقل شدند. دولت نزاری که در سال 483 هجری و با فتح [[قلعه‌ی الموت]] توسط حسن صباح شکل گرفت و رهبران آن برای دو قرن و نیم بر صحنه ی تاریخ ایران و اسلام حکمرانی کردند، مانند اخلاف فاطمی خود سعی بسیاری برای نابودی خلافت عباسی و نیز حامیان ترک آنان، یعنی سلاطین سلجوقی که مدت مدیدی همزمان با نزاریان حاکمان ایران بودند، به کار بستند. آنان در تضاد با خلافت عباسی به نوعی میراث بران فاطمیان محسوب می شدند. ولی به زودی اسماعیلیان در پی قتل های گسترده ی پیروانشان که به دنبال تبلیغات خلفای عباسی و فتوای فقهای حامی آنان صورت گرفت، پی به این حقیقت بردند که رسیدن به این اهداف نه تنها برای آنان آسان نخواهد بود بلکه ناممکن می نماید.<ref>اسماعیلیه،دانشنامه اسلامی.</ref>. 

جانشینان [[حسن صباح]] تا زمان حمله [[هلاکو ]] به الموت در سال ۶۵۴ق به حکومت ادامه دادند.پس از این واقعه نزاریه در مناطق مختلف ایران و [[افغانستان ]] و هند پاکستان پراکنده شدند و دوره دیگری از امامان مستور در این فرقه آغاز شد.ظاهرا تنها فرقه اسماعیلی که به استمرار امامت تا زمان حاضر معتقدند و هم اینک نیز دارای امام حاضر به نام [[کریم شاه حسینی ]] ملقب به آقاخان رابع هستند ، همین گروه قاسمیه اند که به [[آقاخانیه]] شهرت دارند.اکنون این فرقه چند میلیونی در مناطق مختلفی از جهان به خصوص در شبه قاره هند حضور دارند.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،58.</ref>.

پس از شهادت امام صادق علیه السلام در سال ۱۴۸ ه‌ق ، گروهی مرگ اسماعیل را در زمان امام صادق علیه السلام انکار کردند و او را امام غایب و امام قائم دانستند و مراسم تشییع جناز اسماعیل از طرف پدر را برای حفظ جان او تفسیر کردند.[[نوبختی ]] ، این گروه را [[اسماعیلیه خالصه]] می‌نامد.این گروه به زودی منقرض شدند .گروه دیکری دیگری مرگ او را پذیرفته و فرزندش محمد را امام میدانستند که [[مبارکیه]] نام دارند. زیرا رئیس آنها مبارک نام داشت.آنها پس از مدتی به دو فرقه منشعب شدند ، برخی مرگ محمد را پذیرفته و سلسله ائمه را در فرزندان او ادامه دادند و برخی هم منکر مرگ او بودند و او را امام قائم می پنداشتند.اینان [[قرامطه]] نامیده شده اند.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،56.</ref>. فاطمیان نیز یکی دسته ای از گروه های اسماعیلیه اند هستند ، که امامت را در فرزندان محمد بن اسماعیل جاری میدانند.آنها امامان را به دو قسم ظاهر و مستور تقسیم میکنند که پس از هفت امام نخست ، نوبت به مامان مستور می رسد که به طور مخفیانه مردم را به آیین اسماعیلی دعوت میکردنددانند .آخرین امام در سلسله امان مستور المهدی بالله است که امامت خود را آشکار کرد و دوره امامان ظاهر فرارسید.المهدی حکومت فاطمیان را در مغرب تاسیس کرد.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،61.</ref>.پس از مرگ اینکه هشتمین امام ظاهر ، مستصر [[مستنصر بالله ]] ، در سال ۴۸۷ ق از دنیا رفت وزیر مقتدرش ، مقتدر او افضل به قصد حفظ موقعیت خویش نزار فرزند ارشدش ، نزار ارشد مستنصر و ولیعهد او را از خلافت محروم کرد و جوان ترین برادر او مستعلی برادرش را جایگزین نمود و وی ساخت . این موجب کار باعث تفرقه در میان اسماعیلیه و پیدایش انشعاب آنها به دو گروه [[نزاریه]] و [[مستعلیه]] شد.فرقه مستعلیه خود بعدا به فرقه های حافظیه و طیبیه انشعاب پیدا کرد و باز طیبیه به دو شاخه [[داوودیه]] و [[سلیمانیه]] تقسیم شد.<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،61اسلامی،56.</ref>. 

به جهت اتهام کفری که به خاطر باور اسماعیلیان به قدمای [[سبعه]] به آنان زده می‌شد، آنان هرگونه صفت از خداوند را انکار کرده‌اند. در این راستا هرگونه حد و تعریف و صفت، صورت، ماهیت و حتی وجود را به این مفهوم که یک صفت باشد از خداوند نفی می‌کنند. آنان بر خلاف [[اخوان الصفا]] که وجود موجودات را از طریق فیض می‌دانستند، در آفرینش موجودات معتقد به ابداع بودند.

پیامبران اولوالعزم: اسماعیلیان تعداد پیامبران اولوالعزم را شش نفر دانسته و برای هر نبی یک وصی (امام) قائلند. پیامبران ناطق یا [[اولوالعزم]] در نظر آنان، آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد(ص) هستند و هر یک دارای وصی‌ای هستند.<ref>اسماعیلیه،96اسماعیلیه،81.</ref>.

اسماعیلیان معتقدند هفتمین امام دور ششم، محمد بن اسماعیل است که مخفی شده است. او زمانی که ظهور کند، ناطق هفتم یا مهدی یا [[قائم]] خواهد بود و تنها در دوره اوست که دو مرتبه ناطق و اساس با هم یکی می‌شوند. او در واپسین دور جهان، حقایق عالم هستی را آشکار می‌سازد و عدل و داد را در جهان حکمفرما می‌کند و پس از دور او عالم جسمانی به پایان می‌رسد. در این دوره، [[حسن بن علی(ع)]]،‌ [[محمد بن حنفیه]] و موسی بن جعفر(ع)،‌ امام مستودع هستند.<ref>اسماعیلیه،دانشنامه اسلامیتاریخ و عقاید اسماعیلیه،78و79.</ref>.

این گروه بیشتر در شبه قاره هند و حال حاضر در حدود ۲۵ کشور پاکستان جهان پراکنده هستندو عمدتا در هند ، پاکستان ، افغانستان و تاجیکستان در آسیای مرکزی و پامیر چین زندگی میکنند .همچنين در كشورهاي افريقايي و اروپايي و آمريكاي شمالي نيز وجود دارند و لذا مي توان گفت از اغلب نژادها و زبانهاي مختلف دنيا پيروان اسماعيليه مشاهده مي شوند.

* اسماعیلیه ، مهدی محقق ، نشر ماه اساطیر ، ۱۳۸۹ ۱۳۸۲ ، چاپ دوماول