در معتزله پس از * واصل بن عطا، عطا (۸۰–۱۳۱ هـ.ق): بنیان‌گذار مکتب اعتزال؛ نظریه «منزلة بین المنزلتین» را مطرح کرد و از مجلس [[حسن بصری]] کناره گرفت.* عمرو بن عبید]] (۸۰ - ۱۴۳ ۸۰–۱۴۳ هـ. ق) برادر زن واصل، : جانشین او شد واصل و از نخستین نظریه‌پردازان اعتزالی؛ به شرح تبیین و بسط آرای واصل تثبیت آموزه‌های اعتزال پرداخت. از میان متکلمان مشهور معتزلی همچنین باید از [[* ابوالهذیل علاف]] (۱۳۵ - ۲۳۵ ۱۳۵–۲۳۵ هـ. ق) و [[: از متکلمان برجسته معتزله؛ در تنظیم نظام فکری این مکتب نقش کلیدی داشت.* ابراهیم نظام]] (۱۶۰ - ۲۳۱ ۱۶۰–۲۳۱ هـ. ق) یاد کرد: متکلم و منتقد نوگرای معتزلی؛ با دیدگاه‌هایی نو در زمینه الهیات و نقد فلسفی شناخته می‌شود<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،64.</ref>. ==دولت‌های مهم==ندارد.