اسماعیلیه

اسماعیلیه

اطلاعات کلی
مؤسس	مقلاص بن ابی الخطاب
گرایش	تشیع
گستره جغرافیایی	افغانستان ، ایران ، یمن ، شبه قاره هند ، مصر
حکومت‌ها	دولت فاطمی درمصر، حکومت نزاری در الموت
نام‌های دیگر	اسماعیلیان
اطلاعات دینی
باورها	نفی هرگونه صفت از خداوند
شاخه‌ها	قرامطه ، فاطمیان ، نزاریان ، دروزیه ، آقاخانیه و...

اسماعیلیه فرقه‌ای هستند که به امامت شش امام‌ اول شیعیان اثنی عشری معتقدند اما پس امام صادق علیه السلام بزرگ ترین فرزند او ، اسماعیل یا فرزند اسماعیل ،محمد ،را به امامت می پذیرند.به این ترتیب آنان به هفت امام معتقدند و همین مطلب اعتقاد مشترک در میان همه فرقه های اسماعیلیه است.برخی گروه های اسماعیلیه به امامان هفت گانه دیگری غیر از هفت امام مذکور قائل اند..

به دلیل اینکه اسماعیلیه به هفت امام معتقد بودند ، یکی از ادله نامیده شدن اسماعیلیه به سبعه همین مطلب است . از دیگر ادله این نامگذاری اختلاف آنها با امامیه درمورد هفتمین امام است . عقاید دیگری نیز مانند هفت پیامبر اولوالعزم درمیان اسماعیلیان مطرح شده است که می تواند منشا این نامگذاری باشد. از دیگر نام های اسماعیلیه باطنیه است.مهم ترین ویژگی این گروه باطنی گری و تاویل آیات و احادیث و معارف و احکام اسلامی است..

پیدایش

شاید ریشه پیدایش اسماعیلیه در این نکته نهفته باشد که اسماعیل فرزند ارشد امام صادق علیه السلام ، مورد تکریم و احترام امام بود ؛ به همین دلیل برخی گمان میکردند که پس از امام صادق علیه السلام او به امامت خواهد رسید.اما اسماعیل در زمان حیات امام از دنیا رفت و امام ، شیعیان را بر مرگ پسر شاهد گرفت و جنازه او را در حضور شیعیان و به صورت علنی تشییع و تدفین کرد..

اشخاص مهم

۱_حسن صباح : وی بنیان گذار دولت اسماعیلیه نزاری در ایران (قلعه الموت) و معروف به رهبر حشاشین در منابع غربی است.

۲_اسماعیل بن جعفر : پسر امام جعفر صادق (ع) و امام مورد قبول شیعیان است .

۳_عبدالله المهدی بالله : وی بنیان گذار خلافت فاطمی در شمال آفریقا در سال ۹۰۹ میلادی و نخستین خلیفه فاطمی از دیدگاه اسماعیلیان است .

۴_ المستنصر بالله : دوران حکومت او یکی از طولانی ترین دوره های خلافت عباسی است . در زمان او ، خلافت فاطمی به اوج قدرت سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی رسید.

دولت های مهم

۱_نزاریه (الموت) : مرکز این دولت در قلعه الموت در کوه های البرز ایران بود . موسس این دولت حسن صباح بود که این دولت سرانجام توسط هلاکو خان پایان یافت .

۲_فاطمیان : یکی از رقیبان اصلی خلافت عباسی بود . موسس این دولت به نام عبدالله المهدی بالله شناخته میشود ‌.

۳_مستعلیه : یکی از شاخه های مهم فرقه اسماعیلیه است که پس از انشعاب در خلافت فاطمی در قرن پنجم هجری شکل گرفت .

۴_قرامطه : موسس فکری این دولت فردی به نام حمدان قرمط بود . این دولت در ابتدا حامی فاطمیان بودند ، اما بعد ها با آنام اختلاف پیدا کردند .

سیر تاریخی

روابط با خلفا

نهضت اسماعیلیه به عنوان نهضتی شیعی در مقابله و تضاد با دربار خلافت عباسی که به نوعی با برگزیدن مذهب تسنن، به عنوان مذهب رسمی جامعه ی اسلامی به حامیان شیعی خود پشت کرده بود، شکل گرفت.آنان دوبار در طول تاریخ سیاسی خود و طی دوران فاطمیان و نزاریان موفق به تشکیل دولت های مستقل شدند. دولت نزاری که در سال 483 هجری و با فتح قلعه‌ی الموت توسط حسن صباح شکل گرفت و رهبران آن برای دو قرن و نیم بر صحنه ی تاریخ ایران و اسلام حکمرانی کردند، سعی بسیاری برای نابودی خلافت عباسی و نیز حامیان ترک آنان، یعنی سلاطین سلجوقی که مدت مدیدی همزمان با نزاریان حاکمان ایران بودند، به کار بستند. ولی به زودی اسماعیلیان در پی قتل های گسترده ی پیروانشان که به دنبال تبلیغات خلفای عباسی و فتوای فقهای حامی آنان صورت گرفت، پی به این حقیقت بردند که رسیدن به این اهداف نه تنها برای آنان آسان نخواهد بود بلکه ناممکن می نماید..

سقوط و انزوا

جانشینان حسن صباح تا زمان حمله هلاکو به الموت در سال ۶۵۴ق به حکومت ادامه دادند.نزاریه در مناطق مختلف ایران و افغانستان و هند پاکستان پراکنده شدند و دوره دیگری از امامان مستور در این فرقه آغاز شد.ظاهرا تنها فرقه اسماعیلی که به استمرار امامت تا زمان حاضر معتقدند و هم اینک نیز دارای امام حاضر به نام کریم شاه حسینی ملقب به آقاخان رابع هستند ، همین گروه قاسمیه اند که به آقاخانیه شهرت دارند.اکنون این فرقه چند میلیونی در مناطق مختلفی از جهان به خصوص در شبه قاره هند حضور دارند..

فرق و مذاهب اسلامی

اهل سنت

معتزله

اهل حدیث

اشاعره

ماتریدیه

وهابیت

اباضیه

قدریه

شیعه

امامیه

زیدیه

اسماعیلیه

ناووسیه

غلات

اهل حق

دروزیه

نصیریه

شیخیه

بابیت

بهائیت

انشعابات

پس از شهادت امام صادق علیه السلام در سال ۱۴۸ ه‌ق ، گروهی مرگ اسماعیل را در زمان امام صادق علیه السلام انکار کردند و او را امام غایب و امام قائم دانستند و مراسم تشییع جناز اسماعیل از طرف پدر را برای حفظ جان او تفسیر کردند.نوبختی این گروه را اسماعیلیه خالصه می‌نامد.گروه دیکری مرگ او را پذیرفته و فرزندش محمد را امام میدانستند که مبارکیه نام دارند.آنها پس از مدتی به دو فرقه منشعب شدند ، برخی مرگ محمد را پذیرفته و سلسله ائمه را در فرزندان او ادامه دادند و برخی هم منکر مرگ او بودند و او را امام قائم می پنداشتند.اینان قرامطه نامیده شده اند..

عقاید مهم

خداوند

به جهت اتهام کفری که به خاطر باور اسماعیلیان به قدمای سبعه به آنان زده می‌شد، آنان هرگونه صفت از خداوند را انکار کرده‌اند. در این راستا هرگونه حد و تعریف و صفت، صورت، ماهیت و حتی وجود را به این مفهوم که یک صفت باشد از خداوند نفی می‌کنند.

نبوت

به اعتقاد اسماعیلیان بر روی زمین، یک ناطق وجود دارد که او پیامبری دارای شریعت است.هر ناطقی، یک وصی دارد که او امامی است که وارث بلافصل آن پیامبر است و بنیاد و اساس امامت و نخستین امام هر عصر است. او امین راز نبوت بوده و موظف به تاویل است. علاوه بر این، یک امام نیز وجود دارد که وارث امام اساس است. وظیفه او، تعادل میان ظاهر و باطن است.

پیامبران اولوالعزم: اسماعیلیان تعداد پیامبران اولوالعزم را شش نفر دانسته و برای هر نبی یک وصی (امام) قائلند ..

خاتمیت

اسماعیلیان مانند سایر شیعیان، به خاتمیت در پیامبری اعتقاد دارند.

امامت

اسماعیلیان معتقدند هفتمین امام دور ششم، محمد بن اسماعیل است که مخفی شده است. او زمانی که ظهور کند، ناطق هفتم یا مهدی یا قائم خواهد بود. او در واپسین دور جهان، حقایق عالم هستی را آشکار می‌سازد و عدل و داد را در جهان حکمفرما می‌کند..

پراکندگی جمعیت

این گروه در حال حاضر در حدود ۲۵ کشور جهان پراکنده هستند و عمدتا در هند ، پاکستان ، افغانستان و تاجیکستان زندگی میکنند .

منابع

• نویسنده :فاطمه کریمی

• آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی ، رضا برنجکار ، قم : نشر طه ، ۱۳۸۷ ، فایل pdf

• اسماعیلیه ، مهدی محقق ، نشر ماه ، ۱۳۸۹ ، چاپ دوم

• اسماعیلیه ، دانشنامه اسلامی

• تاریخ و عقاید اسماعیلیه ، فرهاد دفتری ، انتشارات دانشگاهی کمبریج ، ۱۹۹۲

• فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی ، جعفر سبحانی ، نشر توحید قم ، ۱۳۹۳ ، چاپ اول