اسماعیلیه
نویسنده:فاطمه کریمی
تعریف
اسماعیلیه فرقهای هستند که به امامت شش امام اول شیعیان اثنی عشری معتقدند اما پس امام صادق علیه السلام بزرگ ترین فرزند او ، اسماعیل یا فرزند اسماعیل ،محمد ،را به امامت می پذیرند.به این ترتیب آنان به هفت امام معتقدند و همین مطلب اعتقاد مشترک در میان همه فرقه های اسماعیلیه است.برخی گروه های اسماعیلیه به امامان هفت گانه دیگری غیر از هفت امام مذکور قائل اند.
علت نام گذاری
به دلیل اینکه اسماعیلیه به هفت امام معتقد بودند ، یکی از ادله نامیده شدن اسماعیلیه به سبعه همین مطلب است . از دیگر ادله این نامگذاری اختلاف آنها با امامیه درمورد هفتمین امام است . عقاید دیگری نیز مانند هفت پیامبر اولوالعزم درمیان اسماعیلیان مطرح شده است که می تواند منشا این نامگذاری باشد. از دیگر نام های اسماعیلیه باطنیه است.مهم ترین ویژگی این گروه باطنی گری و تاویل آیات و احادیث و معارف و احکام اسلامی است.آنان معتقدند که متون دینی و معارف اسلامی دارای ظاهر و باطن است که باطن آن را امام می داند و فلسفه امامت ، تعلیم باطن دین و بیان معارف باطنی است.اسماعیلیه در جهت تاویل معارف اسلامی معمولا از آرای فیلسوفان یونان که در آن زمان سخت رواج یافته بود ، سود میجستند.به اعتقاد همه فرق اسلامی ، اسماعیلیان در تاویل دین افراط کردند ، حتی بسیاری از مسلمان ها آنها را به عنوان یکی از فرق و مذاهب اسلامی قبول ندارند.
پیدایش
شاید ریشه پیدایش اسماعیلیه در این نکته نهفته باشد که اسماعیل فرزند ارشد امام صادق علیه السلام ، مورد تکریم و احترام امام بود ؛ به همین دلیل برخی گمان میکردند که پس از امام صادق علیه السلام او به امامت خواهد رسید.اما اسماعیل در زمان حیات امام از دنیا رفت و امام ، شیعیان را بر مرگ پسر شاهد گرفت و جنازه او را در حضور شیعیان و به صورت علنی تشییع و تدفین کرد. پس از شهادت امام صادق علیه السلام در سال ۱۴۸ هق ، گروهی مرگ اسماعیل را در زمان امام صادق علیه السلام انکار کردند و او را امام غایب و امام قائم دانستند و مراسم تشییع جناز اسماعیل از طرف پدر را برای حفظ جان او تفسیر کردند.نوبختی این گروه را اسماعیلیه خالصه مینامد.گروه دیکری مرگ او را پذیرفته و فرزندش محمد را امام میدانستند که مبارکیه نام دارند.آنها پس از مدتی به دو فرقه منشعب شدند ، برخی مرگ محمد را پذیرفته و سلسله ائمه را در فرزندان او ادامه دادند و برخی هم منکر مرگ او بودند و او را امام قائم می پنداشتند.اینان قرامطه نامیده شده اند. فاطمیان نیز یکی از گروه های اسماعیلیه اند که امامت را در فرزندان محمد بن اسماعیل جاری میدانند.آنها امامان را به دو قسم ظاهر و مستور تقسیم میکنند که پس از هفت امام نخست ، نوبت به مامان مستور می رسد که به طور مخفیانه مردم را به آیین اسماعیلی دعوت میکردند.آخرین امام در سلسله امان مستور المهدی بالله است که امامت خود را آشکار کرد و دوره امامان ظاهر فرارسید.المهدی حکومت فاطمیان را در مغرب تاسیس کرد. پس از مرگ هشتمین امام ظاهر ، مستصر بالله ، وزیر مقتدرش ، فرزند ارشدش ، نزار را از خلافت محروم و مستعلی برادرش را جایگزین نمود و این موجب تفرقه در اسماعیلیه و پیدایش دو گروه نزاریه و مستعلیه شد.فرقه مستعلیه خود بعدا به فرقه های حافظیه و طیبیه انشعاب پیدا کرد و باز طیبیه به دو شاخه داوودیه و سلیمانیه تقسیم شد.
