زیدیه
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| مؤسس | زید بن علی |
| سال تأسیس | ۱۲۱هجری |
| گرایش | شیعه |
| گستره جغرافیایی | ایران،یمن |
| اطلاعات دینی | |
| فرقهها | جارودیه،سلیمانیه،صالحیه |
زیدیه فرقه ای هستندکه پس از امام علی علیه السلام و امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام به امامت زید فرزند امام سجاد علیه السلام قائل هستند وامام سجاد علیه السلام و سایر امامان بعدی اثنی عشریه را تنها به عنوان پیشوایان علم و معرفت میپذیرند.فرقه هایی از زیدیه گرچه امام علی علیه السلام را افضل مردم پس از پیامبر میدانند اما خلافت ابوبکر و عمر را مشروع تلقی میکنند.دلیل ان جواز خلافت مفضول با وجود افضل است.[۱].
محتویات
علت نامگذاری
این فرقه از شیعه در عصر بنی امیه که از ظلمت و تاریکی به شمار میرود ،به وجود آمده است. عصری که در آن خلفای بنی امیه در محو احکام و آثار اسلام با یکدیگر به مسابقه برخاسته بودند. آن زمان حضرت زید بن علی برای اصلاح امت اسلامی قیام کرد و جماعت مسلمین برای احیای شریعت که امر مقدسی است به او روی آوردند و از نظریات و افکار زید پشتیبانی کردند و به امامت وی معتقد شدند که بعدها در تاریخ فرق و مذاهب به شیعه زیدی معروف شدند.[۲].
پیدایش
سومین گروه از فرقههای اصلی شیعه ،زیدیه است. این گروه به امامت زید، فرزند امام زین العابدین معتقد هستند .زیدیها از نظر تعداد پیروان از شیعیان دوازه امامی کمتر هستند و برخلاف امامیه، نص را لازم نمی دانند، بلکه معتقدند که امامت باید در میان فرزندان حضرت فاطمه باشد، و میگویند :هر فاطمی که شمشیر بکشد و مردم را به سوی خود دعوت کند، اطاعت او همچون اطاعت حضرت علی بر آنها واجب است ،زیدیهها در کشورهای مختلف از جمله یمن، بلاد جبل و دیلم پراکنده هستند.[۳]. پس از زید،در بین پیروان او دانشمندانی پدید آمدند که به تنظیم عقاید و احکام زیدیه پرداختند و بدین ترتیب، مذهب زیدیه پدید امد.گرچه دانشمندان زیدیه به سیره عملی و نوشته های زید توجه داشتند،اما در عقاید از معتزله و درفقه از مکتب ابوحنیفه تاثیر پذیرفتند.[۴].
اشخاص مهم
زیدیه پس از امام حسین علیه السلام به امامت امام سجاد علیه السلام و دیگر امامان امامیه که به جهاد علنی نپرداختند اعتقاد ندارند در عوض آنان زید بن علی،حسن بن زید، یحیی بن زید، محمد بن عبدالله،ابراهیم بن عبدالله و شهید فخر و برخی از فاطمیان را که به جهاد علنی پرداختند امام میداند. منظور از فاطمی کسی است که از طریق پدر به امام حسن و امام حسین علیه السلام که فرزندان حضرت فاطمه علیه السلام هستند برسد، معرفت نسبت به دین و شجاعت نیز از طریق امام است. ابوجارد،زیادبن ابی زیاد و سلیمان بن جریر و حسن بن صالح بن حی مهم ترین اشخاص فرقه های زیدیه هستند.[۵].
دولت های مهم
1_زیدیان طبرستان:حسن بن زید از آنجا که از ظلم و جور عباسیان رنج میبرد ،میخواست همانند اسلاف خود قیام کند. با این حال حسن مخفیانه در ری زندگی میکرد و هرگز امر خود را آشکار نمیساخت تا آنکه شرایط مقتضی شد که نهضت خود را آغاز کند از این جهت وقتی که این خبر به دیلم و طبرستان رسید، مردم دسته دسته با وی بیعت کردند و این نخستین بار بود که مذهب زیدی در دیار طبرستان انتشار می یافت.
2_ادریسان مغرب:ادریس بن عبدالله در قیام شهید فخر حضور داشت و جان سالم به در برد و به شمال آفریقا فرار نمود. در مراکش با وی به عنوان امام بیعت کردند و توانستند در سال ۱۷۲ هجری دولت کوچکی را در مغرب بنیان نهند.[۶].
3_زیدیان یمن:نخستین بار زیدیه توسط ابراهیم بن موسی در سال ۱۹۹ هجری وارد یمن شد، ولی وی توسط سپاه عباسی در سال ۲۰۱ هجری شکست خورد و به بغداد رفت. در سال ۲۸۴ هجری الهادی الی الحق در صعده یمن حکومت زیدیان را تشکیل داد و در سال ۲۸۸ هجری صنعا را نیز به تصرف خود در اورد. وی در سال ۲۹۸ هجری درگذشت. امام هادی در مذهب زیدی مجتهد بود و فقه هادوی را در یمن پایه گذاری نمود که نزدیک به فقه حنفی است.[۷].
سیر تاریخی
روابط با خلفا
همانطور که در بررسی عقاید زیدیه خواهیم دید فرقههایی از زیدیه اگرچه امام علی علیه السلام را افضل مردم پس از پیامبر صلی الله علیه میدانند اما خلافت ابوبکر و عمر را مشروع تلقی میکنند دلیل آنها جواز خلافت مفضول با وجود افضل است در کتابهای فرق و مذاهب،اهل سنت به زید نسبت میدهند و دلیل آنها گزارشی است که در برخی کتابهای تاریخی ذکر شده است این گزارش بر طبق نقل ابن اثیر چنین است پس از خروج زید جماعتی از سران بیعت کننده با زید نظر او را درباره ابوبکر و عمر جویا شدند زید در پاسخ گفت خداوند آن دو را رحمت کند من از اهل بیتم چیزی جز نیکی درباره آنها نشنیدم بیشترین چیزی که در اینجا وجود دارد این است که ما نسبت به خلافت از همه مردم سزاوارتر بودیم ولی ما را از آن محروم کردند و این عمل نظر ما باعث کفر آنها نمیشود و آنها به عدالت و بر طبق کتاب و سنت رفتار کردند بیعت کنندگان پرسیدند اگر آن دو ظالم نبودند پس اینها(بنی امیه) نیز ظالم نیستند زید در پاسخ گفت: اینها ان دو نیستند اینان به ما و به شما و به خودشان ظلم میکنند و من شما را به کتاب خدا و سنت پیامبر،برپا داشتن سنتها و از میان بردن بدعتها دعوت میکنم اگر اجابت کردید به سعادت میرسید و الا من وکیل و سرپرست شما نیستم در این حال گروهی از زید جدا شدند و بیعتش را شکستند.[۸].
سقوط و انزوا
با در گذشت الهادی الی الحق در۲۹۸ ق با وجود شرایط خاص پیش امده در یمن و قدرت گیری اسماعیلیان که در دورات الهادی نیز یکی از موانع جدی در راه تثبیت حاکمیت او بر سراسر یمن بود،از سوی دیگر ناتوانی جانشین الهادی و حفظ قدرت سیاسی خود و رقابت های درونی میان اشراف هادوی به تضعیف قدرت زیدیه انجامید. اما انچه براین بحران ها دامن میزد،انشقاقات درونی زیدیه بود.[۹].
انشعابات
مهمترین فرقههای زیدیه را معمولاً سه فرقه جارودیه، سلیمانیه و صالحیه دانستهاند که در اینجا به اختصار به شرح آنان خواهیم پرداخت ۱_جارودیه: گروه پیروان ابوجاررد زیاد بن ابی زیاد ملقب به سرحوب هستند که گاهی سرحوبیه یز نامیده میشوند ابوجارود ابتدا از اصحاب امام باقر و امام صادق علیه السلام بود اما بعدها به زید پیوست بلکه پیامبر اوصاف امام بر حق را بیان کرده و این اوصاف تنها بر علی علیه السلام منطبق است و مردم به دلیل تعیین دیگران برای خلافت گمراه شدند این اعتقاد حد وسط میان رای امامیه درباره نسب علی علیه السلام به امامت و و رای اهل سنت در انکار اولویت علی علیه السلام برای چنین منسبی میباشد.
۲_سلیمانیه: این فرقه پیرو سلیمان بن جریر هستند و معتقدند امام به وسیله شورا و توسط مردم انتخاب میشود و مردم میتوانند فرد افضل را کنار گذاشته و فرد مفصول را انتخاب کنند و لذا خلافت ابوبکر و عمر صحیح است.
۳_صالحیه و بتریه: به پیروان حسن بن صالح بن حی صالحیه میگویند و پیروان کثیرالوا ملقب به ابتر بطریه نامیده میشوند. آنها امامت مفصول را با رضایت افضل قبول دارند آنها همه فرزندان امام علی علیه السلام را که به جهاد علنی قیام کنند امام میدانند.[۱۰].
عقایدمهم
امامت
عقیده زیدیه درباره امامت به این صورت است که آنها تنها به سه امام منصوص معتقدند و از این رو میتوان آنها را شیعه سه امامی دانست.[۱۱].
شرایط امامت
یکی از این شرایط جهاد علنی و مبارزه مسلحانه با ستمگران است از همین جااست که زیدیه پس از امام حسین علیه السلام به امامت امام سجاد علیه السلام و دیگر امامان امامیه که به جهت جهاد علنی نپرداختند اعتقاد ندارند در عوض آنان زید بن علی پرداختند امام میدانند. از نظر آنان شرط دوم امام فاطمی بودن است منظور از فاطمی کسی است که از طریق پدر به امام حسن و امام حسین که فرزندان حضرت زهرا سلام الله علیها هستند برسد. [۱۲].
خاتمیت
جارودیه درباره آخرین امام نیز با یکدیگر اختلاف دارند گروهی معتقدند محمد بن عبدالله بن حسن امام غایب و آخرین امام است گروه دیگر محمد بن قاسم را دارای این مقام میدانند و گروه سوم یحیی بن عمر را.
همچنین بغدادی میگوید: هر سه فرقه زیدیه مانند خوارج معتقدند که مرتکبین کبیره خالد رد آتش جهنم اند. [۱۳].
پراکندگی جمعیت
زیدیه موفق شدند در مراکش و طبرستان و یمن حکومتهای تشکیل دهند امروزه مهمترین پایگاه زیدیه کشور یمن است. [۱۴].
پانویس
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،51.
- ↑ تاریخ زیدیه در قرن دوم و سوم هجری،۲۳۸.
- ↑ تاریخ زیدیه در قرن دوم و سوم هجری،39.
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،52.
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،52.
- ↑ زیدیه،تاریخ و عقاید،58.
- ↑ زیدیه،تاریخ و عقاید،91.
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،51.
- ↑ زیدیه در ایران،163.
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،53.
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،52.
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،52.
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،53.
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،54.
منابع
- نویسنده:مریم حسینی
- آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی ، رضا برنجکار ، قم : نشر طه ، ۱۳۸۷ ، فایل pdf
- زیدیه در ایران،محمد کاظم رحمتی،چاپ اول،۱۳۹۲،فایلpdf
- تاریخ زیدیه در قرن دوم و سوم هجری،فضیلت الشامی، ترجمه سید محمد ثقفی،چاپ اول،۱۳۶۷،فایلpdf
