ماتریدیه
زهرا قاسمی
محتویات
تعریف مذهب ماتریدیه
ماتریدیه یکی از مذهب های اهل سنت است که این مذهب در قرن سوم هجری پدید آمده است. ماتریدیه در مسئله هایی مثل حسن و قبح و عدم جسم انگاری خداوند با کلام امامیه شباهت دارد ولی درباره امامت با شیعیان اختلاف نظر دارند. بنا به برخی گزارش ها اکنون بیش از نیمی از اهل سنت پیرو مکتب ماتریدیه هستند. ماتریدیه پیروان ابومنصور محمدبن محمدبن محمود ماتریدی سمرقندی هستند و مبانی اصلی این مذهب در ۵ بخش مطرح می شود:
- ۱_جهان شناسی و ایمان
- ۲_توحید و صفات الهی
- ۳_نبوت
- ۴_امامت و خلافت
- ۵_معاد در روز قیامت(نه رجعت)
البته این مبانی در ابتدا از عقاید ابوحنیفه گرفته شده است اما توسط ابومنصور ماتریدی و شاگردانش نظام مند گردیده است.
این مکتب بر پایه تعقل و منطق در بررسی مسائل دینی و عقاید اسلامی تأکید دارد و درک صحیح از اصول دین را از طریق عقل و وحی ممکن میداند.
پیدایش مذهب ماتریدیه
پیدایش این مذهب به قرن سوم و چهارم هجری بازمیگردد. امام ماتریدی در منطقه ماوراءالنهر (در محدوده کنونی ازبکستان) پایهگذار این مکتب بود. او با بهرهگیری از اصول عقلانی و دفاع از عقاید اهل سنت، تلاش کرد تا پاسخگوی شبهات و انحرافات فکری زمان خود باشد.
سیر تاریخی مذهب ماتریدیه
در طول تاریخ، مذهب ماتریدیه به عنوان یکی از مکاتب برجسته کلامی در جهان اسلام شناخته شده است. این مکتب در مناطقی چون آسیای میانه، شبهقاره هند، ترکیه، و بخشی از جهان عرب تأثیر زیادی داشته است. گسترش آن عمدتاً به دلیل حمایت حکام اسلامی و پذیرش گسترده در میان علما و عموم مسلمانان بود.
اشخاص مهم مذهب ماتریدیه
ابو منصور ماتریدی: بنیانگذار مکتب ماتریدیه و یکی از بزرگترین متکلمان اهل سنت. امام نسفی: یکی از شارحان برجسته عقاید ماتریدیه. علی قاری: از علمای ماتریدی مشهور اهل سنت. علما و بزرگان عثمانی: بسیاری از علمای دوران امپراتوری عثمانی از پیروان این مکتب بودند.
عقاید مهم مذهب ماتریدیه
استفاده از عقل در کنار وحی: ماتریدیه بر آن است که عقل ابزاری برای فهم وحی است و در مواردی که نصوص مبهم هستند، عقل میتواند مکمل باشد. عدالت الهی: عدالت خداوند یکی از اصول اساسی این مذهب است و بر این باورند که خداوند هیچ عملی را بدون حکمت انجام نمیدهد. اختیار انسان: این مذهب به اختیار انسان در اعمال معتقد است، اما همه چیز تحت اراده الهی است. صفات الهی: صفات خداوند را غیرمادی و غیرقابل قیاس با صفات مخلوق میدانند.
پراکندگی جمعیت مذهب ماتریدیه
امروزه پیروان مذهب ماتریدیه بیشتر در مناطقی چون: آسیای میانه (ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان) شبهقاره هند (هند، پاکستان، بنگلادش) ترکیه و بالکان بخشهایی از جهان عرب و شرق آفریقا زندگی میکنند. این مذهب به دلیل اعتدال و منطقمحوری، در میان مسلمانان اهل سنت گسترده شده است.
