پایداری در برابر سختی‌ها
امام علی (ع) فرمود: الصبر ثلاثه: الصبر علی المصیبه والصبر علی الطاعه و الصبر عن المعصیه صبر سه گونه است. صبر در مصیبت، صبر بر طاعت و بندگی، صبر بر معصیت و گناه. (تحف‌العقول، ص. ۲۰۳) حضرت تاکید می‌کنند: انسان صبور پیروزی را از دست نمی‌دهد هرچند زمان آن طولانی شود. (نهج‌البلاغه، حکمت ۱۵۳) مصادیق صبر امیرالمؤمنین در اهمیت اقسام صبر می‌فرمایند: صبر در بلا و گرفتاری نیکو و زیباست، اما زیباتر و نیکوتر از آن، صبر از محرمات الهی و چشم‌پوشی از گناه است. (غرر‌الحکم، ج. ۱، ص. ۶۰۹) در نهج‌البلاغه صبر را بر چهار پایه (اصل) قرار می‌دهند: شوق- هراس- زهد- انتظار. آن کس که اشتیاق بهشت دارد، شهوت‌هایش کاهش پیدا می‌کند. شخصی که از آتش جهنم می‌ترسد، از حرام دوری می‌گزیند. انسانی که در دنیا زهد می‌ورزد، مصیبت‌ها را ساده می‌پندارد و بالاخره انسانی که مرگ را انتظار می‌کشد، در نیکی‌ها و کار‌های خوب شتاب می‌کند. (حکمت ۳۱) در عبارت فوق علاوه بر مقاومت کردن در برابر گناه و هوا‌های نفسانی و نیز تحمل سختی‌ها و مصیبت‌های دنیایی، انجام دادن کار‌های خوب و شتاب ورزیدن در نیکی‌ها از جمله مصادیق مهم صبر شمرده شده است. صبر، امر اکتسابی صفت صبر ارتباطی با بدن قوی و نیرومند، جسم چالاک و هیکلی تنومند ندارد. بلکه یک حالت روحی و یک ویژگی درونی و به تعبیر علامه طباطبائی (ره) مصداقی از عزم و تصمیم حدی قلب است. (المیزان ج. ۱۶ ص. ۳۲۶) صبر و استقامت، بیش از همه به نوع تفکر آدمی و به نوعی جهان‌بینی انسان مربوط می‌شود. به عبارت دقیق‌تر عنصر صبر و بردباری نتیجه و محصول یک نوع معرفت است و بستگی کامل دارد که در کدام محیط تربیتی پرورش یافته باشد.
معرفت، مراتبی دارد و بالاترین مرتبه آن یقین است. هر اندازه کفه ایمان سنگین‌تر باشد و هر اندازه درجه معرفت بیشتر باشد، مقاومت انسان در برابر ناملایمات و اجتناب او از گناهان و جدیت و سخت‌کوشی آدمی در راه بندگی و انجام وظایف الهی بیشتر و بیشتر خواهد شد
