در نیمه نخست سده ۲ ق، فقه در طی تحولی سریع مرحله فقه نظام گرا نظام‌گرا را پشت سر گذارده گذاشته و شتابان روی به سوی مرحله ای دیگر یعنی وارد دوره تدوین نهاده بود شد که شکل گیری گروهی با عنوان در پی آن، گروه اصحاب رأی حاصل آغاز همین مرحله در تکوین فقه بودبا تکیه بر اجتهاد فقهی پدید آمد. در میانه سده ۲ ق همان سده، هرچند نزاع بر سر ارأیت و پرسشهای تقدیری نزاعی تقریباً پایان یافته بود، کاهش یافت، اما نزاع محافل دینی در باب استعمال رأی و حدود کاربرد آن موضوعیتی کاملاً متفاوت داشت که اختلاف درباره مشروعیت رأی، دو گروه جدید جریان فقهی را در مقابل یکدیگر نهاده بود گروهی که برابر هم قرار داد: یکی طرفداران رأی فقهی را ارجی ویژه می نهادند و به اصحاب رأی شناخته بودند و گروهی دیگری پیروان سنت که به رویارویی با آنان برخاسته بر پیروی سنت پیشینیان اصرار داشتند اما هنوز در آن روزگار به نام اصحاب حدیث شناخته نمی شدندنمی‌شدند.پیش از آغاز سخن درباره نام این گروه باید یادآور شد که در فرهنگ روایی سده های نخستین آن دوران، اصطلاح «اثر» مفهومی اعم گسترده‌تر از حدیث داشته داشت و افزون بر احادیث مروی از[[پیامبر اسلام]] (ص) روایاتی حاکی از گفتار و کردار رفتار صحابه و تابعان تابعین را نیز شامل می شده استدر بر می‌گرفت. '''[[پرونده:پیامبر.jpg|بندانگشتی|پیامبر(ص)]]''' بررسی نمونه های گوناگون از متون تاریخی حکایت از آن دارد که در دهه های میانی سدهٔ ۲ ،ق، درست در عصر شکوفایی مکتب اصحاب رأی و مقابل شدن آن با مکتب سنت گرا اصطلاحی که شاخص علم پیشینیان بوده و اصطلاح «اثر» در برابر «رأی» به کار می رفته اصطلاح «اثر» بوده است؛ چنانکه به‌کار می‌رفت و تقابل این تقابل میان دو اصطلاح اثر و رأی در عباراتی از زبان آثار فقیهانی چون ابن جريج، زرارة بن اعین جریج و اوزاعی و سفیان ثوری در منابع تاریخی ثبت شده منعکس است.در واقع باید گفت طیفی گروهی از عالمان سنت گرا سنت‌گرا که در سده ۲ ق در برابر بعدها به اصحاب رأی صف آراسته و حدیث معروف شدند، در منابع متأخر زمان خود با عنوان عام '''اصحاب''''''حدیث''' نام یافته اند، به تعبیر عصر خود اصحاب اثر یا '''اصحاب آثار''' خوانده می شده اندشناخته می‌شدند.<ref>مقاله اصحاب حدیث</ref>