اهل حدیث

تعریف

مکتب اهل حدیث، که یکی از مذاهب اهل سنت است، از اولین جریان‌های مهم اعتقادی در اسلام محسوب می‌شود و تأثیر زیادی بر پیدایش مکتب اشعری داشته است. اهل حدیث تنها به ظواهر قرآن و حدیث اعتقاد داشتند و عقل را به عنوان منبع مستقل برای استنباط عقاید نمی‌پذیرفتند. آنها با هرگونه اندیشه‌ورزی در دین مخالفت می‌کردند و علم کلام را انکار می‌کردند

پیدایش

این مکتب به عنوان یک جریان فقهی و اجتماعی ظهور کرد. اینان به اهل الحدیث یا اصحاب حدیث مشهور بودند.

سیرتاریخی

اهل حدیث شیوه فقهی خویش را در عقاید نیز به کار می‌گرفتند و آن‌ها را تنها از ظواهر قرآن و احادیث اخذ می‌کردند. آنان نه تنها عقل را به عنوان یک منبع مستقل برای استنباط عقاید قبول نداشتند، بلکه مخالف هرگونه بحث عقلی پیرامون احادیث اعتقادی بودند. به دیگر سخن، این گروه هم منکر کلام عقلی بودند که در آن عقل منبع مستقل عقاید است، و هم مخالف کلام نقلی بودند که در آن عقل لوازم عقلی نقل را استنباط می‌کرد. آنان حتی نقش دفاع از عقاید دینی را نیز برای عقل نمی‌پذیرفتند.

اشخاص مهم

از معروف‌ترین چهره‌های اهل حدیث می‌توان به احمد بن حنبل و مالک بن انس شافعی اشاره کرد که عقاید اساسی این گروه را بیان کردند.

عقاید مهم

اهل حدیث بر این باور بودند که ایمان شامل قول، عمل و نیت است و قابل افزایش و کاهش است. از طرفی، معتقد بودند که همه چیز به تقدیر خداوند است و انسان‌ها نمی‌توانند از قضا و قدر گریزی داشته باشند. همچنین خلافت و امامت را تا روز قیامت از آن قریش می‌دانستند و جهاد را لازم می‌دانستند حتی اگر امام عادل نباشد.

علاوه بر این، نماز جمعه، حج و نماز عیدین را بدون امام پذیرفته نمی‌دانستند و صدقات و مالیات‌ها باید در اختیار سلاطین باشد حتی اگر ظالم باشند. از سویی دیگر، تکفیر مسلمانان به خاطر گناهانشان را جایز نمی‌دانستند مگر در موارد خاص. به عذاب قبر، صراط، میزان، نفخ صور، بهشت و جهنم نیز ایمان داشتند و قرآن را کلام خدا و غیر مخلوق می‌دانستند.

این عقاید خاص توسط احمد بن حنبل ، از معروف‌ترین چهره‌های اهل حدیث، بیان شده است. آنها همچنین به رؤیت خدا با چشم، جواز تکلیف مالایطاق و اثبات صفات خبریه باور داشتند.

پراکندگی جمعیت

مرکز اصلی اهل حدیث در سرزمین حجاز بود، جایی که این مکتب در میان مردم رواج بیشتری یافت. این منطقه به دلیل حضور دانشمندان و فقیهان معروفی مانند احمد بن حنبل و مالک بن انس شافعی به یکی از مهم‌ترین مراکز دینی و علمی تبدیل شده بود. اهل حدیث با تأکید بر پایبندی به ظواهر قرآن و حدیث، توانستند در طول تاریخ تأثیر زیادی بر فقه و عقاید اهل سنت بگذارند و همچنان در تاریخ اسلام نقش مهمی ایفا کنند.