زهرا قاسمی

مذهب ماتریدیه یکی از مکاتب کلامی اهل سنت است که به وسیله امام ابو منصور ماتریدی (متوفی ۳۳۳ قمری) بنیان‌گذاری شد. این مکتب بر پایه تعقل و منطق در بررسی مسائل دینی و عقاید اسلامی تأکید دارد و درک صحیح از اصول دین را از طریق عقل و وحی ممکن می‌داند.

پیدایش این مذهب به قرن سوم و چهارم هجری بازمی‌گردد. امام ماتریدی در منطقه ماوراءالنهر (در محدوده کنونی ازبکستان) پایه‌گذار این مکتب بود. او با بهره‌گیری از اصول عقلانی و دفاع از عقاید اهل سنت، تلاش کرد تا پاسخگوی شبهات و انحرافات فکری زمان خود باشد.

در طول تاریخ، مذهب ماتریدیه به عنوان یکی از مکاتب برجسته کلامی در جهان اسلام شناخته شده است. این مکتب در مناطقی چون آسیای میانه، شبه‌قاره هند، ترکیه، و بخشی از جهان عرب تأثیر زیادی داشته است. گسترش آن عمدتاً به دلیل حمایت حکام اسلامی و پذیرش گسترده در میان علما و عموم مسلمانان بود.

ابو منصور ماتریدی: بنیان‌گذار مکتب ماتریدیه و یکی از بزرگترین متکلمان اهل سنت.

امام نسفی: یکی از شارحان برجسته عقاید ماتریدیه.

علی قاری: از علمای ماتریدی مشهور اهل سنت.

علما و بزرگان عثمانی: بسیاری از علمای دوران امپراتوری عثمانی از پیروان این مکتب بودند.

استفاده از عقل در کنار وحی: ماتریدیه بر آن است که عقل ابزاری برای فهم وحی است و در مواردی که نصوص مبهم هستند، عقل می‌تواند مکمل باشد.

عدالت الهی: عدالت خداوند یکی از اصول اساسی این مذهب است و بر این باورند که خداوند هیچ عملی را بدون حکمت انجام نمی‌دهد.

اختیار انسان: این مذهب به اختیار انسان در اعمال معتقد است، اما همه چیز تحت اراده الهی است.

صفات الهی: صفات خداوند را غیرمادی و غیرقابل قیاس با صفات مخلوق می‌دانند.

امروزه پیروان مذهب ماتریدیه بیشتر در مناطقی چون:

آسیای میانه (ازبکستان، قزاقستان، تاجیکستان)