تاریخ فرق و مذاهب اسلامی
مذهب اسلامی به مجموعه‌ای از تفکرات، آموزه‌ها و شیوه‌های عملی در چارچوب دین اسلام اطلاق می‌شود. پیروان دین اسلام که به آنها مسلمان گفته می‌شود، دارای مذاهب مختلفی هستند. این مذاهب به دو دسته اصلی سنی و شیعه تقسیم می‌شوند که هر کدام دارای زیرمجموعه‌هایی هستند و بر اساس اصول اعتقادی، فقهی و کلامی تفاوت‌هایی دارند.
محتویات
علم مذاهب اسلامی
علمی است که به روش تاریخی - توصیفی، مذاهب اسلامی را بیان و معرفی می‌کند. تاریخ پیدایش هر مذهب، آرا و عقاید آنها، اشخاص مهم آن مذهب و سیر تاریخی آنها از مواردی است که در علم مذاهب اسلامی بحث می شود. بنابراین هدف علم مذاهب اسلامی، معرفی مکاتب و مذاهب اسلامی است. موضوع علم مذاهب اسلامی، فرقه های اعتقادی است.
علم مذاهب اسلامی با علم کلام متفاوت است. زیرا علم کلام درباره اعتقادات اسلامی به شیوه عقلی - نقلی بحث می کند و هدف اصلی آن استنباط عقاید اسلامی و دفاع از آنها است.
پیدایش نخستین اختلاف در مسلمانان
در عصر پیامبر(ص) به جهت حضور و پیروی مسلمانان از ایشان، اختلافی که منجر به ایجاد مذهب یا فرقه ای شود، ایجاد نشد. اختلاف نظرها و منازعات سیاسی، اعتقادی و کلامی با وفات ایشان و انقطاع وحی حاصل گشت. اختلافاتی عمیق که به سادگی قابل حل نبود و منجر به ایجاد مذهب یا فرقه ای شد و هرکدام، پیروان خاص خود را داشت.
اولین مسئله اختلافی، ماجرای جانشینی پیامبر(ص)
دومین اختلاف: گناه و تأثیر آن بر ایمان
بحث درباره مصلحت بودنِ حکمیت و مناظره برخی سپاهیان امام علی(ع) با ایشان، منجر به ایجاد مذهبی به نام خوارج شد. اندیشه اصلی خوارج این بود که مرتکب گناه کبیره کافر است.
در مقابل اندیشه خوارج، مرجئه پدید آمدند که می گفتند گناه کبیره و عمل صالح و خیر، تأثیری در ایمان افراد ندارد و ایمان پیامبر(ص) با ایمان گناهکارترین مسلمان، یکسان است.
معتزله، اندیشه سومی بود که سعی کرد راه میانه ای را برگزیند و قائل بود که مرتکب گناه کبیره، کافر نیست؛ اما باعث می شود که ایمان فرد تزلزل یابد.
سومین مسئله اختلافی: جبر و تفویض
این مسئله که در بین پیروان تمام ادیان وجود داشت، درباره این است که آیا انسان ها در انجام اعمال خویش مجبور هستند یا اینکه انسان ها اعمال خویش را با قدرت خویش انجام می دهند. به بیان دیگر قدرت انجام یک کار خوب یا بد را خداوند داده است یا انسان ها قدرت انجام آن را دارند. جبریه و قدریه بر همین اساس به وجود آمدند.
مذاهب اسلامی
1. مذاهب اهل سنت
2. مذاهب شیعه
3. غلات
